بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه

پایان نامه بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه در 88 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه

مقدمه:

مردم شناسی یا انسان شناسی فرهنگی، خطوط تمدن و فرهنگ یا خصیصه های فرهنگی گروههای انسانی را بررسی می كند. زیر بنای واقعی مردم شناسی یا انسان شناسی اجتماعی - فرهنگی، مردم نگاری است. در حقیقت مردم نگاری ثبت و ضبط اطلاعات و جمع آوری مصالح و لوازم مادی تحقیق در محل یا در موضوع مورد مطالعه است. و منظور از آن تدوین كاملترین تابلوی ممكن از یك محل می باشد، و موضوع مورد مطالعه می تواند تمام گستره های فرهنگی تاریخی و جغرافیایی را در بری بگیرد. «دكتر عسكری خانقاه، 1373» بنابراین مردم شناسی در ارتباط با سایر علوم از جمله تاریخ، جغرافیا،اقتصاد، سیاست، جامعه شناسی و بر اساس روش استدلال استقرائی، حركت از موضوعات به سمت كل، در صدد شناخت این گستره ها می باشد. در این تحقیق كه نوعی تحلیل مردم شناسی است سعی شده است تا موضوع مورد مطالعه كه شهر صائین قلعه و اماكن مذهبی تاریخی آن از جهات مختلف، جمعیتی جغرافیایی، فنون، اقتصاد، دین، زبان، عادات، آداب و رسوم و ... مورد بررسی و شناخت قرار گیرد. مردم شناسی می تواند در این بررسی یك جامعه ابتدائی یا روستایی یا جوامع صنعتی مدرن را مورد مطالعه قرار دهد. و از گرایش های مهمی كه در زمره ی مهمترین تفكرات مردم شناختی هستند یعنی تكامل گرایی، كه در جستجوی آن است كه جای انسان را در بین سایر انواع حیوانات تعیین كند، كه توسعه فرهنگی را منشعب از چند مركز ایجاد و ابداع بداند و كاركرد گرایی كه همه وقتش را بر روابط كاركردی بین ویژگیهای فرهنگی مختلف درنهادهای اجتماعی متمركز نموده و ساخت گرایی و ... استفاده نماید. «پیشین»

طرح مسئله

یكی از مشخصه های ادیان، ادیان چه ابتدائی و یا ادیان الهی، مسأله تقدس است. در هر دینی جاذبه های قدسی وجود دارد و مردمان آن جوامع نسبت به آن موارد و مكانهای مقدس احترام و ارزش معنوی قائل هستند، و اعمال خاصی را برای آن مكانها در نظر گرفته اند و با دقت سعی در انجام آن اعمال در آن اماكن می باشند. مردم دیندار در هر آئینی برای بازدید و زیارت و انجام اعمال مربوط به آن در زمان مناسبی به آنجا مراجعه و به وظایفی كه مطابق با آداب و رسوم آئینشان آئینشان است عمل می كنند. در كشور ما نیز كه مردم پیرو دین اسلام و مذهب تشیع هستند، مكانهای مقدسی بسیاری در نقاط مختلف كشور بصورت، قدمگاه، مزارمطهر، اقامتگاه، از امامان و اولاد آنها پراكنده شده است. وبه مردم سالانه بصورت انبوه حتی با طی مسافتهای طولانی خود را به این اماكن می رسانند. به آنها متوسل می شوند، زیارت می كنند و نذر قربانی به جای می آورند. در جامعه مورد مطالعه ما یعنی صائین قلعه كه یكی از شهرهای استان زنجان با قدمت بسیار می باشد و با وجود چنین امكن مقدسی بصورت امامزاده، ما شاهد حضور گسترده مردم بری عرض ارادت، دعا، نیایش، توسل ، هستیم كه در این تحقیق سی در شناخت این گرایش ها تجزیه و تحلیل مربوط به آن می باشیم.

1- موضوع تحقیق:

تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه.

2-هدف تحقیق:

شناخت اماكن مذهبی و تاریخی صائین قلعه و معرفی گذشته تاریخی  تحولاتی كه در این شهر و اماكن مقدس و مذهبی آن روی داده، آشنا كردن مردم با خصوصیات جغرافیایی، اقلیمی، اقتصادی، منطقه، شناخت امكانات بالقوه مادی و معنوی و وادار نمودن افراد، برای تحقق بخشیدن و بالفعل كردن آنها، شناخت تأثیرات  و كاركردهای مختلف ، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، روانی اماكن مذهبی و امام زاده ها و علل گرایش مردم به زیارت و احترام این اماكن، و همچنین شناخت آداب و رسوم مختلف، در مورد زیارت، نذر، قربانی، میهمانی، مراسم جشم، شادی، تفریح، عزاداری....كه در این اماكن توسط زائرین صورت می گیرد.

3- انگیزه تحقیق:

با نظر به این كه در كشور ما با توجه به دین و آیین و مذهب مردم، گرایش و كشش زیادی به مسئله مقدس بودن اماكن مذهبی و زیارت آن اماكن وجود دارد. و این گرایش و احترام در جامعه مورد تحقیق ما بصورت گسترده مشاهده می شود سعی در پژوهش و تحلیل این مسأله بر آمده ایم.

4- ضرورت تحقیق:

زندگی اجتماعی مردم از طریق تعاملات اجتماعی میان افراد گسترده می شود. تعامل اجتماعی یعنی تمایل افراد به برقراری رابطه با یكدیگر، كه از فطرت انسانس آنها ناشی می شود، و باعث وحدت و گسترش روابط اجتماعی و همبستگی میان اعضاء جامعه می گردد. واسطه تعامل میان افراد معانی هستند و معانی شامل رفتارهای مختلف فرهنگی ، مذهبی و دینی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی می باشند. فرهنگ دینی و رفتارها و مراسم مذهبی، بخشی از زندگی اجتماعی مردم می باشند.

و در تعاملات اجتماعی، بعنوان واسطه باعث گسترش روابط افراد می شود. دعا، نیایش، نماز، زیارت، عزاداری بصورت دسته جمعی انجام می گیرد. و ما همواره در اماكن مذهبی، مانند مساجد، امام زاده ها، مرقد امامان، این اعمال را مشاهده می كنیم. در اماكن مقدس و مذهبی جامعه مورد تحقیق، یعنی امام زاده ها، زائرین زیادی برای زیارت، دعا، نیایش، انجام نذر، قربانی، تفریح، عزاداری حضور پیدا می كنند، و در مواردی شاهد كرامات، و معجزات در این اماكن هستیم. لذا شناخت این اعمال و رفتارها و معجزات و كرامات امام زاده ها كه از عناصر فرهنگ دینی و اجتماعی هستند، و معرفی آنها به مردم و ارتقاء فرهنگ زیارت، ضرورت پژوهش را بیشتر نمایان میكند. و از طرف دیگر چون تاكنون تحقیقی جامع از خصوصیات و ویژگی های، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، شهر صائین قلعه و اماكن مذهبی آن صورت نگرفته است، ضرورت دیگری را برای این تحقیق ایجاد می كند.

5- روش تحقیق:

روش میدانی - مشاهده مشاركت آمیز، مصاحبه، و مطالعه ی اسناد و منابع از دیدگاه مكتب كاركرد گرایی است ] چرا كه در این مكتب جامعه به صورت كلی در نظر گرفته می شود، كه از اجزائی تشكیل شده و هر جزء در ارتباط با هم در جهت بقای كل نظام، كاركردی را بر عهده دارند. در این مكتب در تعریف فونكسیون آمده برآورده شدن یك نیاز بوسیله یك عمل دكتر مهرداد نوابخش 1382[  بطوریكه نیازهای روحی و روانی انسان از طریق عمل عبادت، قرائت قرآن- یاد خدا-زیارت ائمه، تذر، قربانی و غیره ارضاء می شود.

6- جامعه آماری: جامعه آماری در این تحقیق عبارتند از: كلیه افرادی كه برای زیارت و انجام اعمال خاص به این اماكن مقدس، یعنی امام زاده یعقوب(ع) امام زاده یحیی(ع) امام زاده قاسم و سارا(ع) مراجعه می كنند.

7- روش نمونه گیری: از روش نمونه گیری تصادفی ساده یا اتفاقی با در نظر گرفتن سن و جنس میزان تحصیلات افراد مراجعه كننده به امام زاده ها و اماكن مقدس استفاده شده است.

8- حجم نمونه: حجم نمونه 60 نفر است، كه در سطح منطقه از 60 نفر به صورت تصادفی ساده یا اتفاقی اطلاعات مورد نظر كسب شده است.

9- شیوه های جمع آوری اطلاعات: شیوه های جمع آوری اطلاعات در این تحقیق عبارتند از 1-مصابحه2- مشاهده مشاركتی 3- عكسبرداری4-مطالعه اسناد و منابع

10- مشكلات تحقیق: مشكلات مادی تحقیق در انجام آن دشواریهائی را ایجاد می كند، عدم وجود افراد آگاه و مطلع در زمینه موضوع تحقیق در جامعه كه بتوانند اطلاعات دقیق و جامعی در زمینه های تحقیقی ارائه دهند.

- فرضیات تحقیق:

1- آیا علت توجه و گرایش مردم به این اماكن (امام زاده ها) به خاطر انتساب آنها به ائمه و امامان معصوم (ع) و علاقه به آنهاست؟

2- آیاعلت گرایش مردم به اماكن مقدس و مذهبی و انجام اعمال و آداب رسوم مختلف، برای رفع مشكلات مادی و روحی و روانی می باشد؟

3- آیا معجزات و كرامات این امام زاده ها بیشتر باعث جلب توجه مردم و زیارت این اماكن می گردد؟

4- آیا مردم بیشتر برای گذارندن اوقات فراغت، و تفریح به این اماكن توجه دارند؟

5- آیا برای دست یافتن به موقعیت برتر، سیاسی، اجتماعی، شهرستان در منطقه به این اماكن توجه می گردد؟

6- آیا برای رسیدن به آرامش روحی و روانی، مردم به اماكن مقدس و امام زاده ها روی می آورند؟

7- آیا مردم بر اساس عرف و عادت، و رسم محلی به زیارت این اماكن می روند؟

8- آیا امام زاده ها و تقدس آنها نزد مردم ایران، جانشین برای پیران و موبدان اعصار پیش بوده است؟

چون این تحقیق از دیدگاه مكتب كاركرد گرائی صورت گرفته است، بایستی الگو و مدل كاركردی مورد توجه قرار گیرد، بنابراین ارائه الگو و مدل در این تحقیق بر اساس فونكسیون و كاركرد صورت خواهد گرفت،] برای فهم كاركرد و فونكسیون مستقیم ترین راه این است كه اثر و نتیجه هر پدیده را به صورت معلول ببنیم. [ « غلام عباس توسلی 1370-ص 216»

بطور مثال در این تحقیق، زیارت اماكن مقدس و امام زاده ها چه اثر و فایده ای را دارد؟

در جواب گفته می شود كه كاركرد زیارت طبق تحقیق، باعث آرامش روحی و روانی افراد، انجام آداب رسوم مختلف، ارج و احترام بیشتر به این اماكن، ایجاد انواع روابط و تشریفات مختلف در افراد می شود. كه نتیجه آن شامل توجه بیشتر مردم و حتی مسئولین به این اماكن تلاش جامعه خواهد شد. لذا مسأله زیارت در این اماكن تأثیر زیادی در كل نظام اعتقادی افراد دارد و هر بخش در بخشهای دیگر تأثیر می گذارد. ] در واقع كار یك نهاد در كاركل جامعه تأثیر مستقیم دارد. [ «پیشین»

عقیده ثنوی و رب الاربابی:

در اواخر مرحله ی تعدد خدایان میان بعضی اقوام به جای عقیده تثلیث عقیده ثنویت ظهور نمود. زیرا مقتضیات اقتصادی و اجتماعی آنها، چنان عقیده ای را ایجاب می نمود. در نظام ثنویت، منشأ اصلی خیر و شر، نور و ظلمت و خوبی و بدیها را دو اصل لاهوتی، یاد و خدای اساسی، كه مافوق خدایان دیگر شمرده می شدند. می دانستند. كه غالباً آن دو اصل در دین قدیم ایرانی، نور وظلمت، یا نور و ظلمت مظاهر آنها شمرده می شده است. دین مانی، كه در اوئل دوره های ساسانی در ایران پیدا شد، كاملاً بر اساس ثنویت و دو گانه پرستی قرار گرفت. مانی نور و ظلمت را ستثاء پیدائی جهان و اختلاف و تضاد آندو را موجب پیدائی دیگر تحولات و دگرگونی های جهان هستی می دانست.

عقیده ثنوی در چین قدیم نیز به عنوانهای « یانگ» خدا و یا نیروی فاعله و موجد موجودات و «یین» خدا و نیروی منفعله نامیده شده اند، كه از امتزاج و تركیب آندو نیرو، موجودات به اشكالی مختلف ظاهر می شده اند. در پایان های دوره ی تعدد خدایان، در بعضی اقوام و الهیات برخی ملل، مانند دین ملت بابل و یونانی و مصری، تحولی و تكاملی پدید آمده است. و آن اعتقاد آنها به نظام رب الاربابی است. در نظام رب الاربابی یكی از خدایان متعدد، از همه مهمتر و مقتدرتر و عمومی تر تصور می شده، و بر خدایان دیگر ریاست می نموده است. این خدا. گاهی رب الاربابی یعنی خدای خدایان ، و گاهی خدای آسمانها و رئیس خدایان دیگر نامیده شد ه است. زیرا خدایان دیگر، در حقیقت دستیاران و فرمان برداران او حساب شده  و به كمك او احتیاج داشته اند. نظام اعتقادی رب الاربابی، شباهت زیادی به نظام حكومتی شاهنشاهی ایران به خصوص در دوره اشكانی داشته است. شاید آن عقیده انتزاعی بوده باشد از آن نظام حكومتی، كه كم و بیش در میان بعضی اقوام قدیم بر قرار بوده است. چنانكه نظام یك خدائی اقوام قدیم، از نظام حكومتی امپراتوری و سلطنت استبدادی و مطلقه، مانند حكومت مصریان و آشوریان و رومیان و ایرانیان قدیم انتزاع شده است. رب الاربابها خدایانی در میان اقومام بوده اند كه، خال اصلی جهان و آسمانها و زمین، و به وجود آورنده خدایان دیگر، و حامی اقوام و شاهان شمرده می شده اند. از این رو، اور را در همه جا و همه ی مردم عبادت می كرده و از او استمداد  می نموده، و در معابد او در شهر به زیارت رفته و مناسك دینی انجام می داده اند. ( یوسف فضائی-1356 ص35)

بنابر این نظام رب الاربابی تقریباً در بیشتر اقوام، در اواخر مرحله ی تعدد خدایان به اشكال مختلف پدید آمده است.

تعدادشان نیز بسیار بود. زیرا برای هر پدیده و حادثه ای خدایان تصور می نمودند، و هر طایفه و قبیله و هر قریه و شهری خدایان ویژه ای داشتند.

در اواخر مرحله تعدد خدایان تحول، و تكامل در جهان بینی دینی اقوام پیدا شد در نتیجه اولاً رفته رفته از تعداد خدایان كاسته شد.

ثانیاً خدایان جنبه مادی و انسانی خود را از دست داده و جنبه روحانی و ماورای طبیعی و داهوتی به خود گرفتند.

ثالثاً دربین یك قوم یا یك ملت برای خدایان درجات و مراتب قائل شدند كه از نظر شدت و ضعف و داشتن قلمرو زیاد  و كم با هم فرق داشتند.

فهرست مطالب

مقدمه .................................................................................................................................................................

فصل اول طرح تحقیق، كلیات طرح و مسأله آن.....................................................................................

طرح مسئله.........................................................................................................................................................

موضوع تحقیق...................................................................................................................................................

هدف تحقیق......................................................................................................................................................

انگیزه تحقیق.....................................................................................................................................................

ضرورت تحقیق..................................................................................................................................................

روش تحقیق.......................................................................................................................................................

جامعه آماری......................................................................................................................................................

روش نمونه گیری.............................................................................................................................................

نحوه جمع آوری اطلاعات..............................................................................................................................

فرضیات تحقیق.................................................................................................................................................

تعریف مفاهیم و متغیرهای مورد مطالعه...................................................................................................

گرایش ................................................................................................................................................................

كشش...................................................................................................................................................................

امامزاده.................................................................................................................................................................

ضریح....................................................................................................................................................................

حرم......................................................................................................................................................................

گنبد.....................................................................................................................................................................

نذر.........................................................................................................................................................................

قربانی...................................................................................................................................................................

وقف......................................................................................................................................................................

دعا.........................................................................................................................................................................

صائین قلعه.........................................................................................................................................................

زیارت....................................................................................................................................................................

روز زیارت............................................................................................................................................................

توسل و شفاعت.................................................................................................................................................

فصل دوم: شناخت كلی شهر صائین قلعه(جامعه مورد تحقیق)..........................................................

پیشینه تاریخی..................................................................................................................................................

موقعیت جغرافیایی...........................................................................................................................................

ویژگیهای طبیعی..............................................................................................................................................

ناهمواریها............................................................................................................................................................

آب وهوا...............................................................................................................................................................

بادها و اثرات آن................................................................................................................................................

منابع آب.............................................................................................................................................................

پوشش گیاهی....................................................................................................................................................

زندگی جانوری...................................................................................................................................................

ویژگیهای اقتصادی:..........................................................................................................................................

دامپروری.............................................................................................................................................................

صنایع...................................................................................................................................................................

راهها.....................................................................................................................................................................

ویژگیهای انسانی:..............................................................................................................................................

هرم سنی............................................................................................................................................................

ویژگیهای سیاسی.............................................................................................................................................

آثار تاریخی.........................................................................................................................................................

مراكز آموزشی، مذهبی، تفریحی و ............................................................................................................

فصل سوم: تئوری و ادبیات تحقیق..............................................................................................................

دین و اعتقادات دینی......................................................................................................................................

شكل گیری دین...............................................................................................................................................

الف) ادیان ابتدائی:............................................................................................................................................

نیاپرستی.............................................................................................................................................................

توئیسم.................................................................................................................................................................

آنی میسیم.........................................................................................................................................................

فتسیزم................................................................................................................................................................

مانا و تابو..............................................................................................................................................................

سحر وجادو.........................................................................................................................................................

ب) ادیان قدیم یا تعدد خدایان.....................................................................................................................

ج) ادیان متكی بر یكتا پرستی......................................................................................................................

1- دین یهود:.....................................................................................................................................................

اماكن مقدس، مناسك دینی و آئین عبادت قوم یهود...........................................................................

2-دین مسیح:...................................................................................................................................................

عقاید در دین مسیح........................................................................................................................................

مهمترین مناسك و شعائر دین مسیح........................................................................................................

3- دین زرتشت:...............................................................................................................................................

اماكن مقدس، مناسك دینی  در زرتشت..................................................................................................

4- اسلام:............................................................................................................................................................

مناسك دینی و عقاید و اعتقادات در دین اسلام.....................................................................................

وظایف و تكالیف مسلمانان و اماكن مقدس...............................................................................................

د- مرحله عرفان................................................................................................................................................

- آئین قربانی.....................................................................................................................................................

-اقسام قربانی.....................................................................................................................................................

- آئین قربانی در ایران....................................................................................................................................

- نتیجه گیری از این فصل............................................................................................................................

فصل چهارم: شناخت زیارتگاههای مورد تحقیق......................................................................................

پیش گفتار..........................................................................................................................................................

1- امام زاده یعقوب(ع)...................................................................................................................................

-پیشیننه تاریخی..............................................................................................................................................

- بنای اولیه امام زاده یعقوب(ع)..................................................................................................................

- بنای كنونی امام زاده یعقوب(ع)...............................................................................................................

- ضریح................................................................................................................................................................

- نحوه اداره امام زاده یعقوی(ع)..................................................................................................................

- موقوفات...........................................................................................................................................................

-زائر سرا..............................................................................................................................................................

- قربانی...............................................................................................................................................................

-نذورات...............................................................................................................................................................

- محل مخارج نذورات.....................................................................................................................................

2- امام زاده یحیی (ع)...................................................................................................................................

- مشخصات بنا..................................................................................................................................................

- زیارت نامه امام زاده یحیی.........................................................................................................................

3- امازاده قاسم و سارا(ع).............................................................................................................................

فصل پنجم: باورها و كاركردهای زیارتگاهها:..............................................................................................

-باورهای زیارتگاهها..........................................................................................................................................

- كاركردهای زیارتگاهها..................................................................................................................................

1- كاركرد مذهبی...........................................................................................................................................

2- كاركرد تاریخی............................................................................................................................................

3- كاركرد هنری..............................................................................................................................................

4-كاركرد روانشناسی......................................................................................................................................

5- كاركرد سیاسی...........................................................................................................................................

6- كاركرد اقتصادی.........................................................................................................................................

7- كاركرد اجتماعی و فرهنگی...................................................................................................................

فصل ششم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق و نتیجه گیری............................................................

-نمونه پرسشنامه..............................................................................................................................................

- جداول..............................................................................................................................................................

- تجزیه و تحلیل یافته ها..............................................................................................................................

- نتیجه گیری...................................................................................................................................................

- فهرست منابع و مأخذ..................................................................................................................................

چكیده انگلیسی................................................................................................................................................

فصلف اول:

طرح تحقیق، كلیات طرح و مسأله آن

برچسب ها : بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , پایان نامه بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , مقاله بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , پروژه بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , تحقیق بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , دانلود پایان نامه بررسی تحلیل مردم شناسی اماكن مذهبی تاریخی شهر صائین قلعه , پروژه , پژوهش