بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش)

دسته: علوم انسانی
بازدید: 1 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 219 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 165

پایان نامه بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) در 165 صفحه ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 6,500 تومان

بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش)

 

چكیده:

 

«بالعدل قامت السموات و الارض»،قوام آسمانها و زمین به عدل است.چنانچه تعادل را از زندگی حذف كنیم، وجودی برای هستی باقی نخواهد ماند كه عدل پایه و بنیانی است كه قوام و استواری جهان به اوست.« العدل اساس به قوام العالم.»تعالی و ارتقاء جان آدمی به حیات طیبه الهی با ایجاد تعادل فردی در بستر تعامل جمعی است. تعادلی در مبدا، در مسیر و در مقصد.

 

توسعه ای كه در عدل است در هیچ طرح و برنامه دیگری نمی توان یافت. از آن جایی كه توسعه در اسلام تنها به معنای افزایش فیزیكی نیست و جنبه های معنوی و ارزشی نیز اهمیت دارد ، جهت گیری سیاستهای توسعه در اسلام به سمت اهداف خاصی است كه در راستا و تامین كننده هدف اصلی خلقت انسان است.انسان به خاطر همین سعه و جامعیت وجودیش، بر همه عوالم، حتی بر فرشتگان نیز برتری دارد و تنها اوست كه می تواند حامل عشق و طلب باشد.یك عارف با سعه وجودی خود با همه جهان و همه انسانها یگانه است.

 

قرآن كریم میفرماید: انسانی كه در اثر حیات پاكیزه ،جانش به سمت الله حركت كرد ، جاودانه خواهد بود و از ابدیت خاص برخوردار است چون عندالله می شود . این حیات طیبه باعث صعود و تكامل انسان می شود.برای تداوم حیات حقیقی و افزونی تاله آدمی، لازم است كه انسان اولاً چیزی را روی اصول علمی ببیند و ثانیاً قواعد عملی آن را بپذیرد. ظهور بركات و عنایات، مرهون رشد علمی و عملی جامعه است و امت اسلامی در پرتو ایمان و عمل صالح به این فیوضات الهی بار می یابد.حیات واقعی كه در یك فرد به جریان می افتد، با حیات دیگران نیز مشترك است. اساسی ترین مختص حیات، تعدیل و تصعید خودمحوری به سود انسان محوری است، كه رو به كمال دارد.

 

با صدور فرمان مقام معظم رهبری ، حضرت آیه الله خامنه‌ای مبنی بر تدوین و تنظیم برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب چشم انداز بلند مدت كشور (دو دهه آینده) و با عنایت به الزامات حاكم بر تحقق چشم انداز بلند مدت كشور و ویژگیهای كنونی رشد و توسعه كشور، در این پایان نامه سعی بر این است تا با طرح و تشریح كاربردی تعادل و توسعه انسانی بعنوان راهبردی به حیات طیبه الهی در كشور ایران طی دو دهه آینده از منظر عرفانی تبیین گردد.

 

 

 

 

مقدمه :

 

سپیده مشیت دمیده، آفتاب خلقت سرزده، معمار هستی دست اندر كار آفرینشی شگفت است و ... انسان از رحم غیب پای به دامان شهود می‌نهد.در جشن تولد این مولود مبارك، خدای تعالی خود صحنه آرا و میزبان است. كروبیان عالم بالا و ساكنان حرم سرّ و عفاف ملكوت را به مصلای قداست انسان فرامی‌خواند و فرمان می‌دهد تا بر او سجده برند. «فاذا سوّیته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین فسجدوا الا ابلیس...».

 

شرح این حادثه بدیع كه می‌توان آن را زیباترین رویداد و پرشكوه‌ترین جلوه اراده ازلی در جهان خلقت نامید جان‌های لطیف و ارواح طیبه را كه اعجازهای بزرگ ایمان و اندیشه‌اند به اهتزاز آورده و معناهای ژرف در اندام الفاظ به سینه تاریخ سپرده‌اند. علی (ع) آن وجدان ملتهب حكمت الهی چنین به ترنم آمده:

 

اتزعم انك جرم صغیر      و فیك انطوی العالم الاكبر

 

و انت الكتاب المبین الذی         باحرفه یظهر المضمر

 

 و عارف رومی روح كلام علی (ع) را در قالب شعر پارسی بدین سان می‌دمد:

 

گر به ظاهر آن پری پنهان بود             آدمی پنهان‌تر از پریان بود

 

نزد عاقل آن پری گر مضمر است         آدمی صدبار خود پنهان‌تر است

 

راستی كه آدمی زاده طرفه معجونی است و این راز وجود و پری پنهان باید سیمرغ آسا بال و پر آراید تااز محیط جاذبه ملك و طبیعت بیرون رفته و بر قله فاف «دنی فتدلی» نشیند و در هاله مغناطیس خود چنان مجذوب شود كه بیش از دو هلال با مبدأ اعلی فاصله نداشته باشد و به افتخار «ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی» نائل آید.

 

انسان را حیوان ناطق یعنی جانور گویا می‌شناسیم،  لكن با این فرق كه او را دارای قوه و منّه و لیاقت و قابلیتی می‌یابیم كه هر گاه آن دارایی را به فعلیت برساند، انسان حقیقی و واقعی خواهد بود. یعنی انسان واقعی و حقیقی در عرف عرفان آن كسی است كه به فعلیت رسیده است و متصف به صفات ربوبی ومحاسن اخلاق و محامد آداب است وگرنه همان حیوان ناطق یعنی جانور گویا است.

 

آدم حقیقت انسانیت است كه جامع و مظهر ذات و جمع اسماء و صفات الهی است كه عالم خلق و آفرینش ظهور آن‌ها محسوب می‌شود. و به این اعتبار آینه حق و خلق است و  چون غرض از ایجاد، معرفت حق بوده و هیچ یك از مراتب وجود، استعداد آن را ندارند كه حق را به نحو كمال و تمام بشناسند مگر انسان،بدین دلیل حقیقت انسانی، غایت ایجاد نیز هست و آفرینش محفوظ به بقا و دوام اوست. و هرگاه كه این نوع از میان برخیزد – دوره عالم نیز به سر می‌رسد و دور آخرت آغاز می‌شود كه رجوع آفرینش است به اسم اول كه مصدر وجود است. حقیقت انسانی كه كون جامع و آینه جمال و مظهر صفات قهر و لطف الهی است و به اعتبار خلافت و جانشینی خدا به ناچار باید دارای تمام اوصاف مستخلف باشد.

 

چون عقل اول را آفرید، سی صد و شصت نوع از انواع كمال در او ظاهر گشت و حق تعالی بر حسب استعداد و قوه عقل اول، چهل وشش هزار هزار نوع و ششصد هزار نوع و پانصد و شش هزار نوع از انواع كمال و فیض وجودی بر او افاضه كرد و به مقتضای این فیضی بخشی‌ها عوالم متعددی خلق شد و انتشار فیض از عقل اول به اختیار صادر نگشت بلكه از راه فیضان سرزد.

 

در درون ما نیروهایی است كه اگر به كار گرفته شوند و رودهایی است كه اگر رهبری شوند و غنچه‌هایی است كه اگر شكفته شوند، ما را به وسعت‌ها و رشدها و حركت‌هایی می‌رسانند و سیراب و شاداب می‌نمایند. در حالیكه غفلت از این نیروها و رها كردن آن‌ها ما را به ركود و ایستایی می‌كشانند و همین است كه رسول باید ما را یادآوری كند و آگاه سازد.و این ما هستیم كه باید به این سرمایه‌ها و اندازه آن‌ها پی ببریم و آن‌ها را به جریان بیندازیم و زیانش را جبران كنیم كه گفته‌اند: رحم اله من عرف قدر نفسه * انسان سرمایه‌های زیادتری دارد. انسان فرزند تمام هستی است و تا بی نهایت راه در پیش دارد. لذا باید طوری تربیت شود كه در تمام این عوالم و در تمام این مسیر بتواند چه بكند و چگونه بماند و چگونه برود. باید مرزها را برداریم و دیوارها را بشكنیم و با این دید وسیع به هستی و به انسان نگاه كنیم و انسان را به عظمتی بشناسیم كه این هستی را زیر پا دارد.

 

روشن است كه جزء اصلی در تشكیل اجتماع صالح انسانی خود انسان است. انسان محور اصلی برنامه ریز‌ی‌ها، قوانین، علوم و دیگر مسائل جامعه بشری است. اصلاحات و تحولات وانقلاب‌ها نخست باید از درون انسان آغاز گردد. و در حوزه وجودی او صورت گیرد و سپس به برون جامعه سرایت كند. اقتصاد، سیاست، جنگ، صلح، اخلاق، ضد اخلاق، ارزش‌ها، ضد ارزش‌ها، خوشبختی‌، بدبختی، ایثار، خودخواهی، مهرورزی، نظم، بی نظمی و ... همه و همه به انسان باز می‌گردد. بهترین برنامه‌ها و آموزش‌ها باید به دست انسان‌های شایسته اجرا شود وگرنه سودی نمی‌بخشد و تحولی نمی‌آفریند. بهترین قوانین، بهترین مجریان را می‌طلبد، از این رو ساختن انسان و پرورش و رشد انسانیت انسان و تربیت اصولی افراد انسانی، مقدمه اصلی تشكیل هر نظام صالح و انسانی است و همین همواره هدف نخستین مصلحان واقع گرا و انسان شناس است.

 

باری! چون تا كنون چنین دوران پایدار و جهان گستر پدید نیامده است و در اكثریت قاطع اعصار و قرون ظلم و بیداد،  نامردمی، نادانی، محرومیت  و... حاكم بوده است و نیروهای انسانی هرز رفته است وانسان‌ها به تكامل نرسیده‌اند و در مجموع عصر مرگ انسان و میرش انسانیت‌ها بوده است، نه عصر حیات و شكوفایی انسانیت‌ها، پس حیات راستین هنوز تحقق نیافته است و انسان همواره در انتظار فرارسیدن حیات طیبه است و شكوفایی كامل معنویت‌ها وانسانیت‌ها.

 

استیصال و درماندگی علمی و عملی انسان كنونی از تسلط بر سرنوشتش در قرن معاصر، عصر جهانی شدن و انفجار اطلاعات یكی از ثمرات شومی كه برای انسان به ارمغان آورده به انفعال كشیدن اوست.انسان عصر حاضر كه ثمره سالیان سال پیشرفت تجربه و تكنولوژی است، امروز خود در حلقه مؤسسان به دام افتاده و خود به خدمت تكنولوژی درآمده و با مكیدن خون از شاهرگ حیات طیبه خویش دائما سرمایه وجود خود را با هدف تولید و مصرف بیشتر به سمت رضایت از حیات مدرن سوق می‌دهد و این همان نقطه جاودانه خواهی رو به پایین است. بحران هویت تعبیری است كه شاهد مثالش انسان امروزی است، انسان گریزان از خود، از حقیقت خود،او هیچ گاه آغازكننده نیست، همیشه عكس العمل است. نمی‌داند چه باید بكند؟ و حتی نمی‌داند چه می‌تواند بكند؟«شرایط سوزشده نه شرایط ساز»!!!

 

تنبّه، توجه و بازگشت به حقیقت و اصل خویش، درك خسرانی كه در آن واقع است و تهوّع علمی و عملی از زندگی موجود مقدمه بروز نیاز، درك نیاز و حركت او به سمت و سوی حیات مطلوب است. حیاتی كه انسان با تمام ابعادش مورد نظر است (حیات دینی) و این مهم او را در وضع زندگی عینی او و آنچه كه باید انجام دهد (وضعیت مقدور) كه توأم با مهار، تسلّط و فراغت می باشد قرار می‌دهد. الگوی امور جاری، موظف و ویژه پیشنهادی است در این جهت. امید است كه قبول حضرت حق افتد .

 

تفكر سنگ اول رشد انسان و زیربنای تربیت او و سرنخ این كلاف سردرگم است. ادامه تفكر شناخت است و ادامه شناخت، محبت است و ادامه محبت، حركت و عمل و آزادی و رشد و تكامل و آدم شدن و انسان شدن. شناخت نهایی به مقایسه و سنجش و به نظارت عالی عقل نیازمند است.حركت و رشد مسائلی را مطرح می‌كنند:

 

1- جهت و حركت: الله (انا الیه راجعون)

 

2- صراط مستقیم: نزدیك‌ترین راه تا رشد استعدادها «توحید، عبودیت، اتباع».

 

3- مركب‌هایی برای رسیدن: فكر، عقل، عشق و ایمان، فشار و بلا، عجز، اعتصام.

 

4- راهبر: (رسالت و امامت)

 

5- منزل‌ها: رحم، دنیا، بهشت، كه بهشت منزل است نه مقصد.

 

6- روش حركت: شرایع و احكام، نظام‌ها و قانون‌ها.

 

با تفكر دراستعدادهای انسان به این همه می‌رسیم و ارتباط و هماهنگی آن‌ها را حس می‌نماییم.با این تفكر، عظمت استعدادهای او را می‌یابیم و به كار عظیم او می‌رسیم كه رفاه نیست و خوشی نیست، بلكه رشد و خوبی است. می‌یابیم كه انسان چقدر ادامه دارد و در نتیجه هستی تا كجا گسترده می‌شود.با این شناخت انسان می‌خواهد تمام استعدادهای خود را بارور كند و تمام سرمایه‌ها را زیاد كند. انسان می‌خواهد خودش را زیاد كند نه ثروت و قدرت و علمش و در این سطح است كه می‌تواند امیر باشد و می‌تواند از اسارت‌ها آزاد گردد.

 

چنین استدلال می‌گردد كه علوم مختلف، قدرت تقویت و توسعه ظرفیت روانی را دارند و هر ظرفی در اثر مظروف خود، دچار محدودیت می‌گردد، جز روان انسان كه در اثر اضافه شدن علم، توسعه بیشتری پیدا می‌نماید. «كلّ وعاء یضیق بما جعل فیه الّا وعاء العلم فانّه یتسع به» بر اساس نتایج حاصل از توسعه ظرفیت روانی، این حالت همواره مورد تقاضای پیامبران،از خداوند بوده و از او خواسته‌اند كه به آن‌ها شرح صدر بدهد و درنتیجه كارهایشان را آسان سازد. «قال رب اشرح لی صدری و یسّر لی امری» حداكثر شرح صدر و توسعه ظرفیت روانی حالتی است كه مخصوص پیامبران الهی و برگزیدگان خدا است. به عنوان مثال خداوند با اعطای آن بر پیامبر اسلام (ص) منّت گزارده و آن را برتر از هر نعمت می‌داند. «الم نشرح لك صدرك و وضعنا عنك وزرك الذّی انقض ظهرك و رفعنالك ذكرك» و در اثر اعطای این حالت، پیامبر (ص) قدرت مقابله با مشكلات عظیم را پیدا نموده است.

 

نتیجه شرح صدر به خود فرد برمی‌گردد و آسان شدن كارها، احساس سبكبالی و جلب احترام عمومی، در حقیقت همگی نتیجه شرح صدر و توسعه ظرفیت روانی می‌باشند. علامت شرح صدر دستیابی به حلم است كه در قرآن به عنوان صفات پیامبران خدا معرفی شده است و حتی خداوند خود را به این صفت خوانده است.

 

 ادیان الهی تلاش بسیاری را در جهت ایجاد ارتباط زنده و مستمر بین انسان و خالق او از طریق عبادت و ذكر نموده‌اند. ارتباط پویای بین انسان و خدا، وی را در غلبه بر مشكلات یاری نموده و از تنهایی رهایی می‌بخشد. انسانی كه این چنین با خدا در ارتباط است و با گسترش بصیرت و معرفت خویش دامنه ارتباط خود را نیز توسعه می‌دهد به سوی نفس مطمئنه در حركت است و می‌تواند در مقابل مصائب زندگی آرامش خود را حفظ كرده و با تكیه بر خدا، سراسر وجود خویش را صفا بخشد.حدیثی از پیامبر اكرم (ص) خطاب به امام علی (ع) نقل است كه حضرت فرمود: مؤمن، مؤمن نمی‌شود مگر این كه صدوسه صفت در او جمع شود. یكی از این صفات سعه صدر است. «اوسع الناس صدرا» یعنی سینه‌اش از همه گشاده‌تر است. قرآن در مورد سعه صدر می‌فرماید: «فمن یردالله ان یهدیه یشرح صدره للاسلام و من یرد ان یضله یجعل صدره ضیّقا حرجا».

 

یكی از اصول بهداشت روانی و روان درمانی كه می‌توان از متون اسلامی كشف كرد، اصل لزوم توجه به ظرفیت روانی و عوامل تقویت كننده و محدودكننده آن است. در آموزش‌های اسلامی، ظرفیت روانی به ظرف‌های عادی تشبیه شده است و چنین آموزش داده می‌شود، كه بهترین ظرفیت آن است كه گنجایش بیشتری داشته باشد. «ان هذه القلوب اوعیه فخیرها اوعاها» و در تعبیر دیگری افراد بشر بر حسب ظرفیت روانی و میزان بازدهی به معادن طلا و نقره تعبیر شده‌اند «الناس معادن كمعادن الذهب و الفضه» و اصولا میزان تعقل را بر حسب گنجایش ظرفیت روانی می‌دانند.

 

هر فرد به میزان ظرفیت و قدرت عملی خویش در مقابل خدا مسئول است و موظف است این ظرفیت را شناسایی نموده و سعی نماید نهایت كوشش خود را برای افزایش آن و رفع عوامل محدودكننده به كار برد.این آرمان بزرگ انسان است كه نه تنها بر هستی، كه بر خویش هم حاكم بشود و بتواند به این هر دو جهت بدهد.«و لما بلغ اشدّه و استوی اتیناه حكما و علما». بلوغ اشد، رسیدن به كمال و قوت در تمامی نیروها و استعدادها است.و این همان تعادل و مرحله تسویه است..در این مرحله این نیرو به كار گرفته شده و بحران‌هایش را پشت سرگذاشته است و انسان با تعادل و تسلط همراه است..انسان با رسیدن به تعادل ومرحله تسویه و بلوغ نیروها و استعدادهای خود، به تركیب كاملی دست می‌یابد. دو مثال زیر برای روشن شدن مطلب كمك میكند.

 

كشاورز برای رشد و توسعه دانه‌ای كه در زمین می كارد و از آن امید برداشت محصولی را دارد باید با دقت و ظرافت به آن رسیدگی كند و همه ابزار و لوازم و مایحتاج رشد آن دانه را از جمله خاك مناسب، آب كافی، كود لازم، آفتاب و نور كافی و... را در اختیار آن دانه قرار دهد. اگر هر یك از لوازم و امكانات مورد نیاز برای رشد و توسعه یك گیاه به اندازه لازم و درحد تعادل و متناسب فراهم گردد، می‌توان انتظار داشت كه یك گیاه با كیفیت لازم و مطلوب محصول دهد. امادر صورتی كه تعادل درهر یك از نیازهای گیاهی رعایت نگردد و حالت افراط و تفریط بگیرد، گیاه به مرور از بین خواهد رفت و كشاورز با وجود تمام زحماتی كه كشیده محصول مطلوب خود را برداشت نخواهد كرد. مثال دیگر این كه انسان برای سوار شدن بر یك مركب همچون اسب، فیل و یا حتی دوچرخه باید در جایگاهی متناسب قرار گیرد كه بتواند تعادل خود را در روی آن مركب حفظ نماید. و با اطمینان به ثبات و تعادل خود به حركت خود به سمت هدف معین ادامه دهد. اما اگر جایگاه خاص خود را بر روی مركب نیابد و تعادل لازم را ایجاد نكرده باشد یا از سرش یا از انتهایش یا از هر دو طرف به زمین خواهد افتاد و در نتیجه به مطلوب خود نخواهد رسید. در شكوفایی استعدادهای انسانی نیز باید تعادل رعایت شود.

 

در درازای تاریخ، هیچ گاه انسان از اندیشه و آرزوی بهتر زیستن فارغ نبوده و همواره برای دست یافتن به زندگی بهتر و سامان یافته‌تر(مدینه فاضله)، در تلاش بوده است. قرآن كریم، هدف مشترك تمام پیامبران را برپایی جامعه‌ای بر اساس قسط و عدل می‌داند و به ابزارهای پدید آوری چنین جامعه‌ای نیز اشارت می‌كند:«لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الكتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط...»ما پیامبرانمان را با دلیل‌های روشن فرستادیم و با آنان كتاب و ترازو را نیز نازل كردیم، تا مردم به عدالت و راستی گرایند«و كذلك جعلناكم امه وسطا لتكونوا شهداء علی الناس و یكون الرسول علیكم شهیدا».

 

همانگونه كه دنیا به دو قسم ممدوح و مذموم تقسیم می‌شود، حیات انسان نیز دو نوع است: دنیایی و طیب. از نظر قرآن زرق و برق‌های دنیوی كه اهل دنیا را شیفته خود كرده است، بهره پست‌ترین نوع زندگی است. «ذلك متاع الحیوه الدنیا... »(آل عمران/14)

 

در قبال دنیای پست كه در همه جای آن بازی، زینت، مقام طلبی، تفاخر و تكاثر حاكم است، حیات طیب قرار دارد. این حیات از آن مؤمنانی است كه اعمال صالح انجام می‌دهند. «من عمل صالحا من ذكر او انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیاه طیبه» قرآن در این آیه نفرمود ما همین زندگی طبیعی و مادی مؤمن را طیب می‌كنیم بلكه فرمود ما به او حیات طیب می‌دهیم. حیات طیب خود عالم دیگری است و لذات این عالم نیز با لذت‌های عالم طبیعی فرق دارد. مراد از حیات طیب زندگی پاكیزه در جهان آخرت نیست. بلكه در همین دنیای طبیعی كه افراد عادی با یكدیگر حشر و نشر دارند، مؤمنان از حیات طیب برخوردارند و با اولیای الهی محشور هستند یعنی با آن كه در میان مردم عادی زندگی می‌كنند، ولی با آنان نیستند. دراین حیات طیب، غم، ترس، اضطراب، حرص، حسد، بخل، آز، كینه، عداوت، جهل و گمراهی راه ندارد. چون این عالم برتر از زندگی طبیعی است. در دنیای پست سخن مردم از بهتر خوردن و بهره‌های مادی است. ولی در حیات طیب سخن ازمعارف است.

 

تأله و ذوب در الهیت خدای سبحان فصل مقوّم و اساس هویت انسان است. و بر همین اساس خلافت تام الهی بنا می‌شود. بنابراین در وجود آدمی باید آثار الهیت تجلی كند و او را در ارائه اوصاف علمی و عملی صحیح خلیفه تام خدا سازد. قرآن كریم می‌فرماید: انسانی كه در اثر حیات پاكیزه جانش به سمت الله حركت كرد جاودانه خواهد بود و از ابدیت خاص برخوردار است چون عندالله می‌شود. این حیات طیبه باعث صعود و تكامل انسان می‌شود. پایه و مبنای اوصاف الهی بردو محور عمل و علم است.

 

 می‌باشد. پویایی در مسیر رشد و تكامل و توسعه را می‌توان به عنوان معیار سلامت فكر تلقی نمود.

 

بر اساس ویژگی‌های انسان (هدف جویی – اختیار – خلاقیت – استعداد – آگاهی و خود آگاهی) می‌توان گفت كه انسان قادر است هم هدف و هم راه رسیدن به هدف را طرح و انتخاب كند و در راه نیل به آن بكوشد. به بیانی دیگر انسان بالقوه قادر است آینده و راه‌های رسیدن به آن را طراحی و ارزیابی و انتخاب كند و نهایتا آن‌ها را به وجود آورد.برنامه ریزی جریانی است دائمی كه انسان و جامعه را در این تلاش برای تعالی و توسعه یاری می‌دهد.

 

انسان موحد ساختن آینده‌اش را در زمین وظیفه و مسئولیت خود می‌داند، زیرا خلافت و امانت را پذیرفته است. خود را بزرگ ترین عامل رشد یا ركود می‌داند. همان قدر كه آرزو می‌كند به عمل هم دست می‌زند. برای نزدیك شدن به حقیقت علاوه بر یادآوری دائمی خود (ذكر) و جلوگیری از انحراف (تقوی) آگاهانه می‌كوشد تا راه حل‌های محسوس، عینی و قابل تجربه را كه منطقا بر دانش و دستاوردهای سابق نیز استوار باشد به كار بندد..

 

زمان مورد نظر برنامه ریزی مسلمان مؤمن محدود به دوره كوتاه تصدی یا ریاست او نیست. افق زمانی او قیامت و بعد از آن را (آخرت) كه پایانی ندارد در برمی‌گیرد. چنان به زندگی این جهان نگاه می‌كند كه گویی هفته‌ای بیش از عمر او باقی نیست و در عین حال چنان به آینده می‌نگرد كه گویی همیشه در آن خواهد زیست. (نقل قول از امام علی (ع))در حالیكه به واقعیتهای گذشته معترف است ولی آینده را دنباله مسیر و دونده های گذشته نمی داند. بنابرین دامنه زمانی برنامه ریزی او در عین حالیكه به موفقیتهای كوتاه مدت توجه دارد تا بی نهایت ادامه دارد( قوس صعود ) در عین حال توجه به آینده بسیار دور و بی نهایت ؛ بازده جاری را در جهت نیل به ایده آلها به نهایت خود می رسد.بر  برنامه ریزی او نه تنها دانش بلكه حكمت حاكم است.

 

 

 

 

 

تعاریف لغوی و اصطلاحی

 

         تعادل در لغتنامه دكتر محمدمعین یعنی با هم برابر شدن، راست آمدن، همتا بودن. هنگامی جسمی در حال تعادل است كه نتیجه همه نیروهای وارد بر آن صفر باشد. در اجسام متكی تا وقتی كه خط قائم از مركز ثقل آن‌ها داخل سطح اتكا باشد، جسم به حال تعادل خواهد ماند. تعادل بر وزن تفاعل و ریشه‌اش عدل است.

 

عدل

 

عدل سبب زندگانی است. (العدل حیاه)- عدل و داد باعث افزایش انسانیت است. (العدل فضیله الانسان)- ملاك كارها عدل وداد است. (العدل ملاك)- عدل احكام را زنده كننده است. (العدل حیاه الاحكام)- عدل اصلاح كننده كار بشر است. (العدل یصلح البریه)- عدل نگه دارنده ملت است. (العدل قوام الرعیه)- عدل اساس پایداری مردم است. (العدل قوام البریه)- عدل نیرومندترین بنیان است. (العدل اقوی اساس)- عدل و داد برترین روش  است. (العدل افضل السجیه)- عدل سر و ریشه ایمان و گردآورنده نیكی و احسان است. (العدل رأس الایمان و جماع الاحسان) 

 

عدل به معنای میل و مشتق از عدل به معنای مال است.  و در اصطلاح عبارت است  امری متوسط بین افراط و تفریط. و گفته‌اند عدل مصدر است به معنی عدالت و آن اعتدال و استقامت و میل به حق است.

 

عدل نهادن هر چیزی است به جای خود. العدل شدید العقاب ذی الطول صفت حق است. عقوبت او ایجاب جناح خوف كند  و فضل و عدلش ایجاب جناح رجا و امید.

 

عدل در اخلاق عبارت است از امری كه میان دو طرف افراط و تفریط باشد.

 

عدلش آراسته جهان چون ارم                           هم به انصاف و هم به جود و كرم     (عراقی )

 

چون دور فلك یكسره بر منهج عدل است           خوش باش كه ظالم نبرد راه به منزل   (حافظ)

 

احمد بن عاصم انطاكی گفت: عدل دو قسم است: عدلی است ظاهر میان تو و میان خلق و عدلی است باطن میان تو و حق تعالی و طریق عدل استقامت است و طریق فضل طریق فضیلت است. گفت: ما دین خدای تعالی  مبتنی بر سه ركن یافتیم: بر حق و بر عدل و بر صدق، حق بر جوارح است  و عدل بر قلوب و صدق بر عقل.

 

در كشف الاسرار ذیل آیه (ان الله یأمر بالعدل والاحسان) آمده است عدل اعتدال دل است با حق و احسان معاملت است بر دیدار حق. 

 

الله تعالی بنده را به عدل می‌فرماید در معاملت با حق و درمعاملت با خلق و در معاملت با نفس، معالمت با حق به اعتراف است و معاملت با خلق به انصاف است و معاملت با نفس به خلاف است، با حق موافقت باید و باخلق مناصحت و با نفس مخالفت.

 

ابوبكر كتانی گفت: ما دین خدای تعالی بر سه ركن یافتیم: بر حق، برعدل و بر صدق. حق بر جوارح است و عدل بر قلوب و صدق بر عقل. یعنی حق جز به ظاهر نتوان دید و عدل بر دل است و قسمت به عدل دل تواند كرد بحسب هر یكی و صدق به عقل تعلق دارد كه فردا از صدق سؤال كنند عاقلان را كنند.  عدل در لغت استقامت است و در شریعت عبارت است از استقامت بر طرق حق، به اجتناب از آنچه كه از نظر دینی ممنوع و نهی شده است.

 

عدل، نهادن هر چیزی به جای خود است.   بقای عالم منوط و متعلق به عدل است كه «بالعدل قامت السموات و الارض». و عدل دو نوع است یكی صوری و آن، آن است كه قوت عامله به آن تمام شود، چه نفس را دو قوه است عالمه و عامله. اما عالمه به عقل و خرد كامل گردد، و عامله به عدل و راستی تمام گردد و این عدل امری است نسبی و صفتی اضافی كه در نهاد همه كس باید باشد از پادشاه تا رعیت و از خاص تا عام. دوم  معنوی و آن، آن است كه سالك در مقام قلب مستقیم شود.

 

در مثنوی عدل عبارت است از نهادن هر چیزی به جای خود و همه كس باید آن را دارا شود تا به راحتی زندگی كند و روی رستگاری بیند. و سالك هم باید در طی طریقت با تمام وجود به عدل گراید و از افراط و تفریط در امور خاصه قوای بشری خود بپرهیزد تا بتواند این راه بی زنهار عشق را به سلامت بگذراند. مدار هستی بر عدل است. و گردش زمین و افلاك و آنچه در آن پدید می‌آید به میزان عدل سنجیده شده است، رستگاری بشر نیز به مراعات این قانون ازلی است تا جسما و روحا سالم ماند و رستگار گردد.

 

خاك امین و هرچه در وی كاشتی                بی خیانت جنس آن برداشتی

 

این امانت زان امانت یافتست                     كافتاب عدل بر وی تافتست

 

معنای اعتدال

 

مفهوم قرآنی و دینی عدل، اعتدال است،یعنی میانه‌روی و میانه حال بودن درهر چیزی. نسفی گوید در مزاج‌ها باید گفت: قریب به اعتدال، چون اعتدال حقیقی وجود ندارد. در شرح گلشن راز اعتدال را هم در ظاهر و هم در باطن از محسنات به حساب آورده و گفته است:

 

ظهور نیكویی در اعتدالست                عدالت جسم را اقصی الكمالست

 

كه چون ظهور نیكویی و حسن در اعتدال و حد وسط است، در فضایل و كمالات اخلاقی و مزاج طبیعی در عبادات و ایمان و همه چیز دیگر هم اعتدال حسن است. زیرا كه هرگاه كه انسان به فضایل ملكات مكارم اخلاق متحقق شد حسن و نیكویی در باطن و ظاهر او ظهور می‌یابد، در باطن معرفت كه حسن نفس است و آرایش آن كه ایمان است پیدا می‌آید و در ظاهر عبادت و طاعت كه حسن بدن است و آرایش آن كه دین اسلام است ظاهر می‌شود. پس هر آینه ظهور حسن و نیكویی ظاهر و باطن منوط به اعتدال باشد، عدالت جسم را اقصی الكمال است چو عدالت مساوات است و مساوات بی اعتبار وحدت صورت نمی‌بندد پس غایت كمال اجسام آن باشد كه اجزای متباعده متضاده ایشان متقارب و متسالم شوند و ماده و صورت ایشان به واسطه تصغر و تماس متداخل گردند و تضاد كیفیات هر یك كسر و انكسار یابد و با هم متحد شوند و صورت وحدانی به ظهور آید و آن صورت وحدانی عدالت است كه در مركب به صورت بسیطی پیدا آمده است.

 

شجاع جان سوی تن وقت تعدیل              چو خورشید زمین آید به تمثیل

 

چون ثمره و نتیجه اعتدال قرب و رحمت حضرت ربّ است.امام علی (ع) برای تأكید در حفظ اعتدال در خطبه 127 می‌فرماید: بهترین مردم در مورد من گرده میانه رو هستند، از آن‌ها جدا نشوید.«و خیر الناس فیّ حالا النّمط الاوسط فالزموه» در حدیثی از آن حضرت می‌خوانیم كه فرمود: «الّا انّ خیر شیعتی النّمط الاوسط الیهم یرجع الغالی و بهم یلحق التّالی» بهترین شیعیان من گروه معتدل و میانه رو هستند، غلّو كننده باید به سوی آن‌ها بازگردد و مقصر  و عقب افتاده باید به آن‌ها ملحق شود.

 

ارسطو عدالت را اصل همه فضایل می‌دانست و می‌گفت كه هر یك از صفات بشری دارای سه مرحله است: افراط، تفریط، اعتدال.افراط كه تجاوز از حد است و تفریط كه نشانه عجز است هر دو نكوهیده هستند و اما اعتدال در هر صفت پسندیده است و فضیلت عبارت است از حفظ اعتدال و دوری از افراط و تفریط.

معنای عدالت

 

عدالت یعنی میانه روی، انصاف. به نزد سالكان «عدل» بر دو ضرب است. یكی آن است كه در استطاعت بنده درآید و یكی نه. اما آنچه در استطاعت بنده درآید آن است كه بنده را فرمودند:« انّ الله یأمر بالعدل» (نحل/90  ) و «امر ربی بالقسط» (اعراف/29) و این عدل نقیض جور است كه هر دو در توان بنده آید. اما آنچه در استطاعت و توان بنده نیاید راست داشتن دل است در مهر و دوستی با همه خلق.

 

عدالت چون شعار ذات او شد                  ندارد ظلم از آن خلقش نكوشد

 

همه اخلاق نیكو از میانه است                                كه از افراط و تفریطش كرانه است

میانه چون صراط مستقیم است                               ز هر دو جانبش قعر حجیم است

كه عدل حد وسط و میانه است در همه اوصاف.

 

صورت عدالت میزان و صراط                                  بر صراط حق گذر با احتیاط

 

انحراف از هر دو جانب دوزخ است                            اعتدال اندر وسط چون برزخ است

 

راه اوسط رو كه شد خیرالامور                                         كی رسی در جنت و حور و قصور

 

مرحوم حاج شیخ عباس قمی در كتاب مقامات العلیه فی سعادت الابدیه عدالت را این گونه تعریف كرده است: عدالت افضل فضایل و اشرف كمالات است زیرا كه عدالت ملكه‌ای است حاصل در نفس انسان كه به سبب آن قادر می‌شود بر تعدیل جمیع صفات و اعمال و جمیع اخلاق فاضله مترتب بر عدالت می‌شود.

 

افلاطون ضمن بحث مفصل از عدالت، «عدالت اجتماعی» را در صورتی قابل تحقق می‌داند كه «هر كس به كاری دست زند كه شایستگی و استعداد آن را دارد و از مداخله در كار دیگران بپرهیزد» .

 

ارسطو در تعریف عدالت می‌گوید: «فضیلتی است كه به موجب آن باید به  هر كس آنچه را كه حق اوست داد».  علامه طباطبایی عدالت را چنین تعریف نموده است: «وهی اعطاء كل ذی حق من القویّ حقّه موضعه فی موضعه الذّی ینبغی له»  . هم او در جای دیگر حقیقت عدالت را برپاداشتن مساوات دانسته و موازنه بین امور به گونه‌ای كه هر چیز سهم مورد استحقاق خویش را داشته باشد و در همه امور كه در این نكته در جایگاه مورد استحقاق خویش هستند متساوی گردند. 

 

 

 

 

نشانگرهای رفتار و شخصیت متعادل

 

شاید بتوان گفت كه تعادل پسندیده یا رفتار متعادل، رفتاری است كه تمایلات صاحب خود را كاملاً برآورده سازد. این تعریف از نظر تعدیل نیازهای جسمی صادق است، مثلاً حالات گرسنگی، تشنگی و خفگی را تنها با خوراك و نوشابه و تنفس می‌توان برطرف نمود. ولی از طرف دیگر تعدیل حالات و انگیزه‌های ظریف روانی را نمی‌توان به آسانی بیان كرد. نمونه بارز این وضعیت رفتارهای چاپلوسانه و نوازشگرانه‌ای است كه سزارهای روم از طرف درباریان و معشوقه‌های خود دریافت می‌داشتند تا تمایلات و امیال خود را ارضا كنند، غافل از این كه این افراد را تنها سركوب دشمنان و رقیبان است كه خوشنود و قانع می‌سازد. تاریخ بر این مدعا گواهی می‌دهد كه ارضای كامل تمایلات سزارهای روم، آن‌ها را مردمانی دل مرده و بی شخصیت بار آورده بود.

 

همان طور كه گفته شد چنانچه رفتار متعادل را در ارضای كامل تمایلات بدانیم به مواردی برمی‌خوریم كه ارضای نامحدود یك خواسته با از دست دادن خواسته‌های دیگر همراه می‌شود مثلاً شخصی كه از لذت گرمای مطبوع حمام برخوردار است از لذت بازی گلف محروم است و آن كس كه كه دراستخر به شنا مشغول است فرصت كسب درآمدهای  مادی را از دست می‌دهد. به طور خلاصه كسی كه برآوردن یكی از امیال خود را به بهای از دست دادن سایر تمایلات خود می‌داند كسی است كه بیش از همه احتیاج به كمك دارد. از این رو باید گفت:رفتار متعادل رفتاری است كه امكان برآوردن تمامی انگیزه‌های فرد را به صورت یكپارچه فراهم می‌سازد. از طرف دیگر نباید محیط اجتماعی فرد را از نظر دور داشت. اجتماعی كه افراد آن دارای شخصیت‌ها، انگیزه‌ها و مكانیزم‌های مختلف تعادل شخصیت می‌باشد، در چنین اجتماعی هرگاه انگیزه‌های درونی فرد بتواند بدون ناچیز شمردن یا مبالغه كردن هر یك از انگیزه‌های فرد یا دیگران برآورده شود می‌توان گفت كه تعادل پسندیده وجود دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت: تعادل پسندیده یا رفتار متعادل آن است كه بتواند تمامی انگیزه‌های اجتماعی، مادی و عواطف عالی انسانی را از طریق رفتاری پسندیده در جهان واقعیات برآورده سازد.

 

فردی كه دارای شخصیت متعادل است از آن جا كه بیشتر فعالیت می‌كند ممكن است حتی بیشتر از آن كس كه شخصیت ناپایدار دارد دچار ناكامی شود، ولی در هر شكستی به تصحیح اشتباهات خود و نتیجه گیری مثبت از آن می‌پردازد. سپس با قبول این شكست به ارزیابی مجدد اهداف خود و روش‌های خود پرداخته یا موقتاً از آن دست می‌كشد و یا شیوه جدیدتری را برای مقابله با مشكل خود برمی‌گزیند. به طور كلی چنین شخصی همواره از آن چه بر او می‌گذرد آگاه است و در فكر گول زدن خود نیست.

 

چرا شخص به فكر گول زدن خود یا دیگران است؟ چرا بعضی‌ها از شكست احساس شرمساری می‌كنند در حالیكه دیگران در عین متأسف بودن از آن، از شكست خود پند گرفته و آن را به فراموشی می‌سپارند؟ چرا بعضی‌ها با اصرار تمام در صدد مخفی كردن ترس خود هستند در حالیكه دیگران در بحرانی‌ترین شرایط به راحتی از آن می‌گذرند و با تمام قوا با آن مردانه مقابله می‌كنند؟

 

جواب این سؤال‌ها در اختلافی است كه بین رفتارهای عاطفی یك فرد متعادل و یك فرد نامتعادل در برخورد با محیط و شخص خود وجود دارد. افراد نامتعادل با آن كه ممكن است دررفاه بوده و از استعداد كافی نیز برخوردار باشند همواره احساس ناامنی و حقارت می‌كنند.

 

مراحل وصول به تعادل

 

تعادل در انسان، یعنی تعادل در سه ساحت وجودی او (جسمانی- عقلانی و روحانی).

 

تعادل جسمانی

 

از آنجا كه تعادل شخصیت بستگی به سلامت جسم دارد، فرد باید همواره با شناخت و آگاهی از ابعاد مختلف جسمانی و در نظر گرفتن كلیه نیازها  و احتیاجات طبیعی خود كه بین او و سایر انسان‌ها و حیوانات مشترك است حیات جسمانی و به تعبیر مولا علی (ع) امور مربوط به نفس نباتی و حیوانی خود را تأمین نماید. همچون تغذیه، ورزش، خواب و بهداشت و ... . برآوردن هر یك از آن‌ها در زمان مورد نیاز و جایگاه خاص خود، منجر به ایجاد نوعی تعادل، همسانی و موازنه‌ای می‌شود كه این تعادل  به نوبه خود در بدن ایجاد نشاط خواهد كرد.

 

كلیه فعالیت‌هایی كه در ارتباط با برآوردن نیازهای جسمانی انسان باشد اصطلاحا امور جاری (فردی) زندگی نامیده می‌شوند. دو خاصیت امور جاری، ایجاد تعادل جسمی و نشاط می‌باشد. تعادل جسمانی در پی خود تعادل روحی و عقلی را نیز دربرخواهد داشت. به عبارت دیگر مقدمه تعادل روحانی و عقلانی، تعادل جسمانی است. از این روست كه قدمای ما فرمودند:عقل سالم در بدن سالم است.

 

تعادل عقلانی (اجتماعی)

 

شناخت آن بعدی از انسان كه به موجب آن عامل تمیز انسان از سایر حیوانات، یعنی قوه تعقل بر او مترتب می‌شود (حیات عقلانی). برآوردن كلیه امور و فعالیت‌های اجتماعی او و زندگی انسانی او. در هر شأنی كه حقی بر دیگران و تكلیفی نسبت به خود و دیگران بر انسان محقق می‌شود. از جمله آنجا كه پدر خانواده است، فرزند است، دانشجو یا كارمند و یا شهروند و ...، در هر موضع یك وظیفه معقولی بر عهده دارد.

 

هر فعالیتی كه در ارتباط با عقل و جان انسان باشد، اصطلاحا امور موظف (اجتماعی، عقلانی، انسانی) و امور ویژه (روحانی، معنوی) نامیده می‌شود. امور موظف عبارت است از هر امری كه در ارتباط میان وظایف فرد با نفر دوم برقرار می‌شود و رضایتمندی و سازگاری از نتایج آن می‌باشد.

 

به طور كلی در تمام روابط اجتماعی و در دوستی‌ها و دشمنی‌ها باید اعتدال و میانه روی رعایت شود، نه تنها در نسبتی كه انسان با دوستان و خویشان خود برقرار می‌كند، بلكه در نوع ارتباطی كه با غیر و دشمنان برقرار می‌سازد: «یا ایها الذین آمنوا كونوا قوّامین لله شهدآء بالقسط و لا یجرمنكم شنآن قوم علی الّا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی و اتقوا الله انّ الله خبیر بما تعملون»(مائده/8) «ای كسانی كه ایمان آورده‌اید، همواره برای خدا (به حق گفتن) برخیزید و گواهان به عدل و داد باشید و دشمنی گروهی شما را بر آن ندارد كه عدالت نكنید، عدالت كنید كه آن به پرهیزگاری نزدیكتر است و از خدا پروا كنید كه خدا به آنچه می‌كنید آگاه است.

 

 

 

تعادل در خلوت و جلوت

 

اختیار كردن صوفی محلی خالی از اغیار را خلوت گویند. صوفیان در خلوت می‌كوشند كه ظاهر و باطن خود را برای خدا خالص سازند و جز مراقبت و متوجه خدای نباشند. بدین معنی كه از حول و قوه خود بیرون آیند و در ظاهر و باطن به حق تسلیم شوند.خلوت از مستحسنات صوفیه است.

 

حافظ ار آب حیات ازلی می‌طلبی                    منبعش خاك در خلوت درویشان است (حافظ)

 

جلوت بیرون آمدن بنده است از خلوت به صفات الهیه، زیرا كه هستی عبد و اعضای او از انانیت پاك شده و اعضای بدن عبد به حق مضافند. چنانچه خدای تعالی فرمود: «و ما رمیت اذا رمیت و لكن الله رمی»(انفال/17) و تو ای محمد تیر نینداختی هنگامی كه انداختی، بلكه خداوند انداخت و نیز فرمود: «ان الذین یبایعونك انما یبایعون الله»(فتح/10) كسانی كه با تو بیعت می‌كنند همانا با خدای یگانه بیعت می‌كنند.عده‌ای خلوت را برتر شمارند و عده‌ای جلوت را. اسم الاول و الباطن طالب خلوتند و اسم الاخر و الظاهر طالب جلوت و این بدان وابسته است كه چه اسمی بر تو غالب باشد.

 

بعضی از صوفیه خلوت را بر معاشرت با خلق ترجیح می‌دادند و بیشتر عمر را در گوشه گیری به سر می‌بردند و آنان را خلوت نشین یا خلوت گزیده می‌گفتند.

 

تعادل در دنیا و آخرت

 

گفت : به تن در دنیا باش و به دل در آخرت  اگر جاذبه دنیا در برابر جاذبه آخرت نیرومندتر باشد یا مقاومت كند، آدمی را از ارتقاء به بهشت بازمی‌دارد و اگر جاذبه ایمان (آخرت) قوی‌تر باشد، سیر وصعود او به دشواری و كندی صورت می‌گیرد.  «فكانما قطع الدنیا الی الاخره و هم فیها» انگار كه با قطع از دنیا به آخرت توجه كردند، اما در دنیا هستند .در عزلت به شكل عرفان ساختگی غلط عارفان نمایان افراد از دنیا گریزانند و هیچ نوع رسالت نسبت به جمع در خود احساس نمی‌كنند.اما در عرفان معصومین :

 

هرگز صحبت حاضر غایب شنیده‌ای         من در میان جمع و دلم جای دیگر است.

 

در دنیا هستند. فاتوا البیوت الابواب‌ها .می‌گوید برای شناخت حق از راهش وارد شوید.«انا مدینه العلم و علی بابها.» سفر من الخلق فی الخلق بالحق سفر چهارم اسفار اربعه است .گرچه درمیان  خلق هست ولی فقط برای اواست .(وحدت در كثرت)در تمام لحظات زندگی، هر چهار سفر باید همزمان باشد.آن‌ها  شهود دارند. ماورای دنیا را با  این كه در دنیا هستند می‌بینند واین عین عرفان است.

 

چشم دل باز كن تا جان بینی          و آنچه نادیدنی است آن بینی

 

مهم‌ترین راهنمایی كه در این مورد می‌شود، تلقی دنیا و تمام جنبه‌های آن به عنوان مزرعه‌ای برای كشت اعمال صالح در آن است كه با دریافت رشد شخص را به خداوند نزدیك نماید. «الدنیا مزرعه الاخره» .

 

بشر می‌تواند به این مقام برسد كه گرچه در دنیا است اما غیوب برزخ را مشاهده می كند. بشر گرچه در این دنیا است اما در آن همزمان نباشد و فقط برای خدا در میان خلق باشد.انسان كه می‌تواند به مقام اطلاع از غیوب برزخیان برسد و اگر نرسد نقص است.

 

 زندگی دنیا را پلی برای وصول به حق و گذار به سوی خدا ساخته است.

 

گوهر خویش را هویدا كن كمال این است و بس

خویش را در خویش پیدا كن كمال این است و بس

برخی از نتایج ایجاد تعادل در انسان

 

علاوه بر نشاط و سازگاری و رضایتمندی، می‌توان به تثبیت مواضع اشاره نمود. انسان متعادل جهت سیر به سوی تعالی ابتداءً باید موضع گیری مشخص و معینی در قبال هر موضوع و مسئله‌ای داشته باشد تا بتواند در هر حادثه‌ای به نحو احسن از مسئله مورد نظر فاصله گرفته و به تجزیه و تحلیل علمی آن پرداخته و در نهایت بتواند راه حل مناسبی بیابد و به عبارت دقیق‌تر قدرت پیش بینی مسائل را جهت پیش گیری صحیح داشته باشد. «و لوانّهم فعلوا ما یوعظون به لكان خیراً لهم و اشدّ تثبیتاً»(بقره/265) اگر آن‌ها به آنچه پندشان می‌دهند عمل می‌كردند برای آنان نیكوتر و در ثبات مؤثرتر بود.

 

انسان متعادل كه مواضع ثابتی دارد می‌تواند با طراحی علمی زندگی و شخصیت خود قدرت سازگاری بیابد و این سازگاری زمینه ساز فراهم نمودن مقدمات قیام الله برای ایجاد یك زندگی عقلانی و الهی است.

 

انسان متعادل می‌تواند با آشنایی نظام اندیشه بر اساس امور جاری، موظف و ویژه به یك معرفت صحیح نائل آید. انسان متعادل با تكیه بر طرح و برنامه و نظام فكری به حركت خود به سوی تعالی شتاب می‌دهد.

 

انسان متعادل با تدبیر لازم و برنامه ریزی و سازمان دهی معقول و مناسب (برخورد عقلی و علمی با مسئله) به تدریج به نوعی ثبات قول كه نماینده نظام اندیشه است دست پیدا می‌كند. انسان متعادل می‌تواند با آشنایی و تحقق حقوق انسانی در میان افراد زمینه تعامل، تفاهم و تكامل را فراهم آورد.

 

انسان متعادل عقلش قانع، دلش آرام و رفتارش استاندارد است. جهت نیل به این امور با رفع موانع و جلب شرایط و مواهب كم كم به نوعی تسلط دست خواهد یافت (تسلط بر جسم، بر محیط، بر نفس و بر عقل). با داشتن تسلط لازم و كافی، انسان سالك و راهرو، از كلیه مسائل خود و پیرامونش واز جبرهای درونی و بیرونی رها شده و به نوعی فراغت خواهد رسید و به تبع آن حبّ و بغض‌های وی امری می‌شود نه نفسی.

 

انسان متعادل پس از آن می‌تواند دست به تولیدات فرهنگی بزند كه طراحی علمی زندگی یكی از آن‌ها است. وی با شناخت ابعاد وجودی خود سیری از وحدت به كثرت و كثرت به وحدت و با خطّ پایه طراحی علمی زندگی خویشتن به «خود مشاهده‌گری»، «خودآغازگری»، «خودقضاوتی»، «خودحفاظتی» و «خودشكوفاگری» خواهد رسید.زمینه ساز تسلط بر خود، داشتن خلوت، تصفیه و تفكر بر خود است. تسلط بر جسم و فراغت از جسم به انسان امكان توسعه علمی می‌دهد.

 

سؤال نیز مبدأ تحرك عقلانی و مبدأ طرح علمی زندگی انسان است. توانایی سؤال كردن به انسان قدرت یادگیری خواهد داد و این قدرت زمینه ساز نیل به همه كمالات انسانی است.

 

عدم تعادل كه در تمام زوایای زندگی بشر چه در مسائل فردی و اجتماعی و ... به وضوح خودنمایی می‌كند، مسلماً به آتیه‌ای دردناك در زندگی همه انسان‌ها منجر خواهد گشت. افراط گرایی دنیای كشورهای به اصطلاح توسعه یافته و پیشرفته كه در زیر سایه قدرت مداری از رمق و توان ملت‌های ناتوان می‌كاهند و بر فقر و گرسنگی و زندگانی اسف بار آن‌ها می‌افزایند تا از رهگذر آن حسّ فزون طلبی و اسراف كاری خویش را پیش از بیش ارضا كنند. قهراً كفه‌های تعادل و توازن زندگانی اقشار انسانی را از میان می‌برد و این عدم توازن، دو قطب رودررو را برای جامعه انسانی به ارمغان آورده است كه بشر خاكی را به نابودی تهدید می‌كند (بلوك غرب سرمایه داری و بلوك شرق). پس آن‌ها به كوشش‌های ناموزون نامتعادل دست می‌زنند. یعنی در دنیای معاصر، ملت‌هایی بر پهنه كره خاك قرار گرفته‌اند كه از فرط اشباع در تمتع و تعیّش و رفاه بیش از حد، دست به خودكشی می‌زنند و ملت‌هایی كه لحظه‌ای خوشی ورفاه مادی در سراسر زندگی آن‌ها دیده نمی‌شود و كمبودها و نارسایی‌های بیش از حد، آن‌ها را به دست مرگ‌ و نابودی می‌سپارد.

 

عامل اصلی این نابسامانی‌ها مسئله عدم توازن و فقدان تعادل در فرهنگ و طرز فكر و رفتار بشری است. پس اسراف و افراط در لذت‌های مادی در عده‌ای و محرومیت از آن در عده دیگر منشأ رذایل و فساد خواهد بود و دعوت به اخلاق و صلاح و تقوا ادعاهایی متناقض است. در جامعه متعادل می‌توان از اخلاق سخن گفت.

 

در جامعه متعادل می‌توان انتظار اصلاح و تقوا را داشت واین تقوا است كه انسان را به حیات طیبه می‌رساند و این انسان است كه باید بخواهد و تلاش كند از نعمات الهی به طور شایسته استفاده كند تا در طریق معتدل و مستقیم قرار گیرد و زودتر به هدف نهایی (قرب الهی) برسد.

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

چكیده.................................................................................

 

مقدمه..................................................................................................

 

فصل اول – تعادل....................................................................................

 

- تعاریف لغوی و اصطلاحی........................................................................

 

- عدل.................................................................................................

 

- معنای اعتدال.......................................................................................

 

- معنای عدالت.......................................................................................

 

- واژه‌هایی كه با عدل پیوند معنایی دارند........................................................

 

- استقامت............................................................................................

 

- قصد.................................................................................................

 

- قسط.................................................................................................

 

- وسط.................................................................................................

 

- توسط................................................................................................

 

- تعادل................................................................................................

 

- تعادل در مقصد (تعادل در خداشناسی)..........................................................

 

- عدل الهی...........................................................................................

 

- عدل خدا در خلقت جهان.........................................................................

 

- تعادل در خلقت انسان..............................................................................

 

- تعادل در مبدأ (تعادل در خودشناسی)............................................................

 

- ضرورت تعدیل در قوای طبیعی تحت فرماندهی عقل.........................................

 

- نشانگرهای رفتار و شخصیت متعادل.............................................................

 

- مراحل وصول به تعادل............................................................................

 

- تعادل جسمانی......................................................................................

 

- تعادل عقلانی (اجتماعی)..........................................................................

 

- تعادل روحی (معنوی).............................................................................

 

- ارتباط و نحوه تأثیر امور جاری و موظف و ویژه در یكدیگر................................

 

- نشانه‌های عدم تعادل و سلامتی در امور مذكور.................................................

 

- در امور جاری (فردی)............................................................................

 

- در امور اجتماعی...................................................................................

 

- در امور ویژه (معنوی)............................................................................

 

- تعادل در مسیر (تعادل در فرمان خداشناسی)....................................................

 

- تعادل در شریعت و طریقت و حقیقت...........................................................

 

- صراط مستقیم......................................................................................

 

- تعادل در انسان كامل...............................................................................

 

- انسان كامل صاحب مقام برزخ البرازخ است....................................................

 

- مقام برزخیت كبری = تعادل در بین غیب مطلق و شهادت مطلق..............................

 

- تعادل اسمایی (اسماء جمالی و جلالی)..........................................................

 

- تعادل در تشبیه و تنزیه............................................................................

 

- عقل حد واسط ربوبیت و عبودیت...............................................................

 

- تعادل در دو قوه عقل عملی و نظری.............................................................

 

- تعادل در دو جنبه یلی الخلقی و یلی الحقی.....................................................

 

- تعادل در علم و عامل...............................................................................

 

- تعادل در عقل و قلب (عشق)......................................................................

 

- تعادل در اقبال و ادبار قلب........................................................................

 

- تعادل در خوف و رجاء............................................................................

 

- تعادل در قبض و بسط..............................................................................

 

- یقین به خداوند موجب اعتدال آدمی می‌شود..................................................

 

- تعادل در هیبت و انس.............................................................................

 

- ادب پرهیز از افراط و تفریط....................................................................

 

- تعادل در فرق و جمع (جمع الجمع)..............................................................

 

- تعادل در رضا و غضب.............................................................................

 

- تعادل در رتق و فتق................................................................................

 

- تعادل در انبساط....................................................................................

 

- تعادل در فناء.......................................................................................

 

- تعادل در تسلیم و تفویض.........................................................................

 

- تعادل در توكل.....................................................................................

 

- تعادل در خلوت و جلوت.........................................................................

 

- تعادل در دنیا و آخرت............................................................................

 

- برخی از نتایج ایجاد تعادل در انسان..............................................................

 

- فصل دوم – توسعه.................................................................................

 

- تعریف لغوی و اصطلاحی.........................................................................

 

- توسعه از دیدگاه فلسفی...........................................................................

 

- توسعه فرهنگی.....................................................................................

 

- منظور از خلقت بشر، ظهور استعدادات نهانی است.............................................

 

- تجلی شهود الهی تابع استعدادات است...........................................................

 

- هدف از خلقت تحقق تمامیت انسان است.......................................................

 

- استفاده از تمام قوا (توسعه انسانی)...............................................................

 

- توسعه وجودی از منظر قرآن.....................................................................

 

- توسعه از منظر عرفان..............................................................................

 

- نبوغ عرفانی........................................................................................

 

- محورهای توسعه الهی..............................................................................

 

- اهداف توسعه......................................................................................

 

- گسترش علم و عقل یكی از اهداف توسعه......................................................

 

- مبانی توسعه........................................................................................

 

- شاخصه‌های توسعه الهی...........................................................................

 

- انسان با ایمان، انسان توسعه یافته قرآنی.........................................................

 

- مظهر اهتداء و ضلالت قلب انسان است (شرح صدر و ضیق صدر)...........................

 

- قلب المؤمن عرش الرحمن (توسعه دل).........................................................

 

- علایم توسعه وجودی..............................................................................

 

- شرح صدر..........................................................................................

 

- علامت شرح صدر دستیابی به حلم است.........................................................

 

- انس..................................................................................................

 

- انبساط...............................................................................................

 

- من انسان كامل من فراگیر است..................................................................

 

- وسعت نظر عارف..................................................................................

 

- سرور................................................................................................

 

- راه‌های افزایش توسعه وجودی...................................................................

 

- پذیرش توحید راه اساسی افزایش ظرفیت روانی..............................................

 

- خداخواهی.........................................................................................

 

- طی مراتب كمال در انسان كامل..................................................................

 

- سیر و سلوك.......................................................................................

 

- عبادت (عبودیت)..................................................................................

 

- تقوی مایه شرح صدر و گسترش دل.............................................................

 

- گستردگی ظرفیت روانی و حلم نتیجه علو همت است.........................................

 

- شكر.................................................................................................

 

- عوامل مؤثر در ایجاد ظرفیت روانی.............................................................

 

- مظاهر توسعه وجودی.............................................................................

 

- سلوك فردی.......................................................................................

 

- سلوك جمعی.......................................................................................

 

- نتایج توسعه وجودی...............................................................................

 

- تنگی و فراخ قبر تابع انشراح صدر و عدم آن است............................................

 

- نتیجه گیری........................................................................................

 

- فصل سوم – حیات طیبه در ایران 1400 (ه.ش)..............................................

 

- تعریف حیات معقول..............................................................................

 

- عبور از مراحل خام «حیات طبیعی محض» به مراحل حیات معقول.........................

 

- حیات...............................................................................................

 

- طیب.................................................................................................

 

- حیات دنیایی و زندگانی طیب....................................................................

 

- حیات طیبه.........................................................................................

 

- حیات طیبه بهره مؤمن صالح......................................................................

 

- اركان حیات طیبه..................................................................................

 

- حیات طیبه انسان را به كجا می‌رساند؟..........................................................

 

- راه رسیدن به عزت چیست؟......................................................................

 

- معنای صعود و شرح معراج........................................................................

 

- عمل صالح واسطه ارتقاء ارواح طیبه.............................................................

 

- نشانه‌ها و ویژگی‌های حیات طیبه................................................................

 

- سیمای حیات طیبه نزد پیشوایان معصوم........................................................

 

- ایران در سال 1400 (ه.ش)......................................................................

 

- نتیجه گیری........................................................................................

 

- Abstract....................................................................................................................................................

 

فهرست منابع.........................................................................................................................................................

 

 

قیمت فایل فقط 6,500 تومان

برچسب ها : بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , پایان نامه بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , مقاله بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , پروژه بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , تحقیق بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , دانلود پایان نامه بررسی تعادل و توسعه راهبرد حیات طیبه در ایران 1400(ه ش) , پروژه , پژوهش