بررسی شاهنامه فردوسی

مقاله بررسی شاهنامه فردوسی در 35 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه

سالهای سال است كه از مرگ خداوندگار خرد و آگاهی می گذرد، سالهای سال است كه حكیم بزرگ توس رخ در نقاب خاك كشیده است و جان نورانیش را به عالم بالا پرواز داده است، اما همانگونه كه خود می گوید «نمیرم از این پس كه من زنده ام… »گویی كه نمرده است و هنوز هر ایرانی آزاده ای با شنیدن سخن نغزش جانی تازه می گیرد و اندیشة بلند و نیكش را ستایش می كند.

گزیده حاضر نگاهی دارد به ده عنوان كتاب، كه طی چند سال اخیر پیرامون فردوسی و شاهنامه انتشار یافته است، ذكر یك نكته اینجا ضروری می نماید و آن اینكه اگر مشت را نمونة خروار بدانیم باید بر افول شاهنامه پژوهی معاصر گریست، چرا كه  اكثر منابعی كه ما به صورت تلخیص ذكر كرده ایم یا مشاهدة دیگر عناوینی كه این تحقیق بهانه ای شد تا مطالعه شود و در اینجا نیامده است این سؤال را در ذهن ایجاد می كند كه راستی ماچقدر در كنه مطالب شاهنامه غور كرده ایم و به چه میزان «برره رمز معنی برده ایم» و راستی آیا حق شاهنامه و فردوسی این است؟ گاهی تألیفاتی مشاهده می شود كه انسان از این كه حتی نام فردوسی بر پشت آنها حك شده است شرمسار می شود. به امید روزی كه شاهنامه پژوهی بی هیچ غرضی در خدمت تجلی اندیشه والای فردوسی درآید.

در اینجا لازم می نماید از زحمتها و بزرگواریهای استاد فرزانه جناب دكتر رادفر كه بنده را همیشه مورد لطف خویش قرار داده اند سپاسگزاری كنم، باشد كه ایشان كاستی های  بنده و این نوشته را به دیدة اغماض بنگرند.

شاعر و پهلوان در شاهنامه / الگار دیویدسن- مترجم: دكتر فرهاد عطایی- تهران: نشر تاریخ ایران، زمستان   1378.

این اثر مقدمه مترجم، پیشگفتار و مقدمه مولف و نه فصل را شامل می‌گردد. در مقدمة مترجم، او پس از توضیحی كوتاه پیرامون فردوسی و شاهنامه به شیوه‌ی پژوهش پروفسور دیویدسن اشاره می‌كند و بیان می‌دارد كه او معتقدست اتكا به منابع مكتوب به تنهایی نمی‌تواند ما را به شاهنامه‌ی فردوسی رهنمون گردد. به اعتقاد او، بر اساس شواهد خود شاهنامه و شواهد بیرونی، فردوسی بخش مهمی از شاهنامه‌اش را از منابع شفاهی گرفته و خود روایات را حین اجرای نقالی دیده و شنیده است.

در پیشگفتار، اینگونه بیان می‌كند كه موضوع اساسی كتاب این است: كه «چگونه می‌توان یك شكل از ادبیات كلاسیك را تداوم یك سنت شفاهی پیشین دانست؟» دیویدسن معتقدست كه شاعر در این كتاب در حقیقت به مفهوم پادشاهی اعتبار می‌بخشد بدینصورت كه شاعر پا پروردن و اعتبار بخشیدن به پهلوان از او پاسبانی برای تخت شاهی و شاهنشاه می‌سازد پس شاعر قوام بخش و اعتبار دهنده به مفهوم شاهنشاهی است در مقدمه شاعر (كه خود فردوسی ست) و پهلوان (رستم، كسیكه در ذهن ما شخصیت‌های حماسی و اساطیری را تداعی می‌نماید) را محور اصلی كتاب حاضر بر می‌شمرد.

نویسنده معتقدست كه منظور اصلی این كتاب نه زندگی نامه‌ی شخصی فردوسی است و نه «تاریخی» كه می‌توان از خلال شاهنامه نگاشت. بلكه منظور شعری‌ست كه زندگی شاعر نمونه‌ی آن است و داستانی‌ست كه شاعر روایت می‌نماید آن هم شعری كه آمیز‌ه‌ای است از تاریخ و اسطوره.

در مورد رستم با شخصیتی روبرو هستیم كه مخلوق شاعرانه‌ای از نوع اساطیر به نظر می‌آید، نه یك واقعیت تاریخی.

همچنین نویسنده اذعان می‌دارد كه در این تحقیق نظری مخالف نظر نولدكه و سایر متخصصان ایران شناسی - كه روایات رستم را خارجی و یا داخل شده در سنت پادشاهان می‌دانند – مطرح می‌گردد.

در ادامه‌ی مقدمه با نگاهی اجمالی به نكات برجسته‌ی چهار سلسله‌ی امپراتوری ایران قبل از اسلام یعنی پیشدادیان، كیانیان، اشكانیان و ساسانی بیان می‌كند كه دو سلسله‌ی اول، بخصوص اول، ریشه در اساطیر دارند و دودمان بعدی، تاریخی‌اند.

در فصل یك، پیرامون اعتبار فردوسی كه خالق تنها حماسه ملی معتبر ایران است به بحث می‌پردازد و به سخن ژول مول در این باره اشاره می‌نماید كه ماهیت شاعر و پهلوان را نشان می‌دهد. ژول مول می‌نویسد: فردوسی چنان تجلیلی از زندگی رستم كرده است كه دیگر هیچ نویسنده ایرانی نمی‌تواند پس از او اینگونه در این باره قلم بزند.

«فصل دوم درباره‌ی « اعتبار شاهنامه فردوسی» است. و در اثبات اعتبار شاهنامه به بقای آن استدلال می‌نماید و معتقدست كه برای مشخص شدن برتری فردوسی بر سایر سرایندگان حماسه ملی نیازی نیست ضوابط امروزی شعری خود را به كار گیریم بقای شاهنامه‌ی فردوسی نشانه‌ای روشن بر برتری فردوسی و شاهنامه‌اش بر سایر شاهنامه‌هاست و بقای آن باعث شد، تا هیچ كس برای بازگویی روایت شاهنامه طبع آزمایی نكند.

«میراث شعر شفاهی» فردوسی فصل سوم را تشكیل می‌دهد. در این فصل مولف بیان می‌كند كه شاهنامه‌ی فردوسی ادامه‌ی سنت شفاهی در كسوت مكتوب است اما مستقل، و نشانه‌ی بسیار مهم مستقل بودن نقالان از شاهنامه‌ی فردوسی را در مطالب زیادی می‌داند كه در سنت روایات شفاهی هست در حالی كه در هیچ یك از ادبیات حماسی شناخته شده وجود ندارد.

در فصل چهارم كه عنوان آن «كتاب شاهان، حماسه‌ی پهلوانان» است و مولف در اینجا بر این باورست كه این دو گانگی می‌تواند در قالب نوعی سنت داستانسرایی وجود داشته باشد، سنتی كه باورهای مردم درباره‌ی شاهان را با باورهای پهلوانان به هم می‌آمیزد. در این فصل به تمایز این دو مقوله و روشنفكری پیرامون هر یك پرداخته می‌شود.

و فصل پنجم با عنوان «شاه و پهلوان»  تا حدی ادامه‌ی فصل گذشته است بر سازگاری مفهوم ایرانی «كتاب شاهان» با «حماسه‌ی پهلوانان» تأكید می‌كند و تلفیق حكایات پادشاهان داستان‌های پهلوانان، بخصوص رستم، در عهد ساسانیان و حتی قبل از آنان، در زمان اشكانیان، را به سنتی ملی تعبیر می‌نماید و در ارائه‌ی این استدلال، جزئیات بیشتری را از اساطیر یونان باستان درباره‌ی رابطه‌ی بین اریستئوس به عنوان پادشاه و هركول به عنوان پهلوان اضافه می‌نماید.

«رستم، پاسدار حكومت» موضوع فصل ششم است در این فصل از رستم به عنوان پاسدار حكومت یاد می‌كند و در بررسی موضوع رستم او را جزئی جدایی ناپذیر از خود مفهوم پادشاهی می‌داند كه به تنهایی فتنه را دور می‌كند و در دفاع از تاج و تخت موظف به حمایت از پادشاه‌ست حتی اگر شاه، او را برسر جمعیت و در حضور همگان سرد و بی آبرو كرده باشد. همانطور كه خود نیز بر تاج بخشی‌اش اذعان می‌دارد:

فصل هفتم «موضوع پدری پیشرس و نارس در داستان رستم و سهراب»‌است در این فصل مولف بعد از گزارشی به اجمال از داستان رستم و سهراب، به داوری می‌نشیند. و معتقدست كه رستم فقط كاری را كه مجبور به انجام آن بود، كرد زیرا هر چه باشد او مدافع تاج و تخت ایرانی‌ست و باید پیوسته متناسب با عنوان خود، تاج بخش، عمل كند، اگر چه شایستگی لازم جهت شاهی را داراست.

هشتمین فصل («دیوسكوریسم» بین پدر و پسر، سرمشقی برای اقتدار در شاهنامه) است.

است. واژه‌ی دیوسكوریسم از نام یونانی Dioskouroi به معنی «فرزندان آسمان» گرفته شده و به دو قلوهای ملكوتی گفته می‌شود كه در اساطیر و آیین یونانی به كاستر و پلی دیوكس معروفند. او نوعی مكمل بودن را در رفتار دوقلوها می‌یابد؛ اگر یكی تمایل به ستیزه جویی و جنب و جوش دارد، دیگری منفعل و كم تحرك است و در این مبحث بر همین جنبه‌ی پدر و پسر بحث شده است.

«بزم و رزم» به عنوان فصل پایانی‌ست كه مولف آنها را بهترین مناسبت برای شاعر و پهلوان بر می‌شمرد در شاهنامه معمولاً پهلوانان شخصیت‌هایی هستند، جنگجو كه به دو كار علاقه‌ی خاص دارند: بزم و رزم.

بزم قالبی است برای بازگو كردن داستان ماجراجویی‌های رزم آوران یعنی جنگیدنشان، و این قالب بهترین مناسبت است برای بیان اقتدار شاهانه از طریق قابلیت‌‌های پهلوانی و مهارتهای شاعرانه.

در سخن پایانی، مولف تلاش فردوسی را تلاش شاعرانه‌ای بر می‌شمرد كه یك بار دیگر و بطور كامل حماسه‌ی پهلوانان را با كتاب شاهان در هم در آمیخته و وحدت هنرمندانة حاصل از این در آمیختن مدیون كهن‌ترین سنت‌های اساطیری است كه بازگو می‌كنند چگونه یك پهلوان، فر پادشاه ولی نعمت خود را نجات داده است.

فردوسی«رمان تاریخی»/ ساتم الغ زاده- تهران: انتشارات سروش،1378.

آنچه در این كتاب آمده بخشی از رخدادهای زندگی فردوسی، استاد فرزانه‌ی توس است و بخش عمده‌ی آن پرواز خیال نویسنده در فضای اجتماعی  فرهنگی هزار سال پیش ایران زمین. پنجره‌ای‌ست كه در قاب آن می‌توان در دیار فرهنگ و تمدن ایرانی سیر كرد و سیمای بیش از هزار سال تاریخ و سرگذشت را در آینة آن دید. الغ زاده، نویسند‌ه‌ی تاجیكی كه عضو پیوسته‌ی فرهنگستان علوم تاجیكستان بود پژوهش‌هایی پیرامون زندگی و حیات اجتماعی بزرگان فرهنگ ایرانی چون ناصر خسرو، ابن سینا، رودكی و فردوسی انجام داده است. اثر حاضر در برخی موارد رنگ نمایشنامه و فیلمنامه به خود می‌گیرد (از جمله بحث اول آن: خانواده ده نشین). و این می‌تواند به دلیل شم نمایشنامه و فیلمنامه نویسی مؤلف باشد.

در این اثر مؤلف عمدتاً در فرضیات خود سیر نموده و شاید بتوان گفت كه تنها زیر‌ساختی بسیار كمرنگ از زندگی حقیقی فردوسی را در برگرفته است.

نویسنده، در این اثر سبكی خاص از خود بروز داده و این مورد بویژه در سطح صوری و ادبی او آشكارست. او كلمات را به گونه‌‌ای خاص به كار می‌برد كه به عنوان مثال:

فردوسی او را خیزاند، پهلوی خود نشاند                 خیزانده (از جای بلند كرده بود)

در مدرسه‌ی نشابور دویشان مدتی هم درس بودند         دویشان ( هر دوی آنها)

او را بیست ساله هم سی ساله گمان كردن ممكن بود  گمان كردن ممكن بود

از سربرهنه و چهره‌ی افروخته‌ی او عرق خون‌ آلود می‌شارید    می‌شارید (می‌ریخت)

 اگر بر وقت‌تر می‌گفتی: به عبادتشان می‌رفتم           بر وقت‌تر (زودتر)

 دانستندی شدند كه آن چه كاروانی است                          دانستندی شدند (دانستند)

از پشت این شغل سر و سامانی پیدا نكرد                          از پشت (از پرداختن)

نثر نویسنده در برخی موارد ناشیواست و گاه در پایان چند جمله، در انتهای پاراگراف فاعل را كه گوینده‌ی پاراگرف نقل شده است معرفی می‌نماید و در جملات كوتاهتر این كار بسیار مرسوم و متداول نثر اوست: مانند

- فاطمه جان من به شاداب می‌روم –گفت فردوسی.

و یا بعد از اتمام شكوه‌های چند جمله‌ای نیسانی، دوست قدیمی فردوسی در ملاقات فردوسی در پایان پاراگراف می‌آورد: شكوه كردنیسانی.

البته كاربرد شیوه‌ی مذكور نیز متأثر از نمایشنامه نویسی و فیلمنامه نویسی اوست.

اینك چند مورد دیگر از كاربردهای خاص مؤلف را می‌آوریم:

- یك سرباز موی دراز نهایت سیرریش با و جاهتی وحشت انگیز به شاعر روگرانده او را دشنام  دادنی و راندنی شد. فردوسی همچون بیمار بیم‌دار از زین فرآمده، در كنار راه نشست.

- روز دیگر عبدالله كه با سیاوش فردوسی برای خرید كاغذ و سیاهی به شهر برآمده بود، دیر برگشت.

همان طور كه تا حدی در همین مثال‌ها نیز دیده می‌شود نثر مؤلف در برخی مواد ناشیو‌است. در كاربرد كلمات اگر چه از واژه‌های كهن فارسی استفاده می‌كند (و این مورد با توجه به خود شاهنامه كه كمتر از 1000 كلمه‌ی عربی دارد، امری عجیب و شاق نیست) اما در مواردی وسیع‌تر از واژگان عربی به كار می‌گیرد تا آنجا كه برای همسر فردوسی نام فاطمه را انتخاب می‌كند.

ادبیات تطبیقی و شعر كلاسیك فارسی/ الگادیوسن ترجمه فرهاد عطایی- تهران: نشر فرزان، 1380.

نوشتن كتاب «شاعر پهلوان» مباحثات بسیاری را بین پژوهشگران برانگیخت و نظریه‌ی او مبنی بر استفاده‌ی گسترده‌ی فردوسی از منابع شفاهی «نقالی» در سرودن شاهنامه، وجود یك نظام فرمولی در سرایش این اثر و نیز موضوع تأثیر متقابل اسطوره و شعر بیشترین مباحثات و نقدها را موجب گشت و نویسنده‌ی كتاب را بر آن داشت تا در مقالات متعدد به دفاع از نظریات خود و تشریح و توضیح آنها بپردازد. كتاب حاضر شامل هفت مقاله از این دست است كه شماری از آنها در پاسخ منتقدان نوشته شده و در فصلنامه‌های تخصصی آمریكا به چاپ رسیده است.

یك هدف اصلی این مقالات را به هم پیوند می‌دهد و آن تلفیق شواهد تطبیقی و درونی در مطالعه‌ی شعر كلاسیك فارسی با توجه خاص به شاهنامه‌ی فردوسی است.

اثر حاضر در حقیقت ادامه و دنباله‌ی مباحث كتاب «شاعر و پهلوان در شاهنامه» است كه در كتاب قبل اساس كار مؤلف بر روش تطبیقی بود و در كتاب حاضر با استفاده از روش شناسی تطبیقی و نیز شواهدی از اشعار فارسی. بخصوص شاهنامه، بحث را ادامه می‌دهد.

مقالة یكم با بیان مقدماتی درباره‌ی روش شناسی تطبیقی به تشریح صورت بندی این هدف اصلی می‌پردازد و مروری كلی بر مباحث اخیر پیرامون كاربردهای رهیافت تطبیقی در مطالعه‌ی شاهنامه به دست می‌دهد.

مقالة دوم تأثیر صورت بندی كلاسیك آلبرت لرد را در شعر شفاهی در سراینده‌ی داستان‌ها بر مطالعات جاری درباره‌ی شاهنامه بررسی می‌كند، مقاله‌ی مذكور این پیش‌فرض را مورد نقد قرار می‌دهد كه در هم آمیختن این دو استعاره متمایز توسط فردوسی كاری است كه در واقع با سنت شعر شفاهی / نقالی همخوانی دارد و به شعر مكتوب محدود نیست.

برچسب ها : بررسی شاهنامه فردوسی , تحقیق بررسی شاهنامه فردوسی , پروژه بررسی شاهنامه فردوسی , مقاله بررسی شاهنامه فردوسی , دانلود تحقیق بررسی شاهنامه فردوسی

بررسی شاهنامه فردوسی

مقاله بررسی شاهنامه فردوسی در 35 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه

سالهای سال است كه از مرگ خداوندگار خرد و آگاهی می گذرد، سالهای سال است كه حكیم بزرگ توس رخ در نقاب خاك كشیده است و جان نورانیش را به عالم بالا پرواز داده است، اما همانگونه كه خود می گوید «نمیرم از این پس كه من زنده ام… »گویی كه نمرده است و هنوز هر ایرانی آزاده ای با شنیدن سخن نغزش جانی تازه می گیرد و اندیشة بلند و نیكش را ستایش می كند.

گزیده حاضر نگاهی دارد به ده عنوان كتاب، كه طی چند سال اخیر پیرامون فردوسی و شاهنامه انتشار یافته است، ذكر یك نكته اینجا ضروری می نماید و آن اینكه اگر مشت را نمونة خروار بدانیم باید بر افول شاهنامه پژوهی معاصر گریست، چرا كه  اكثر منابعی كه ما به صورت تلخیص ذكر كرده ایم یا مشاهدة دیگر عناوینی كه این تحقیق بهانه ای شد تا مطالعه شود و در اینجا نیامده است این سؤال را در ذهن ایجاد می كند كه راستی ماچقدر در كنه مطالب شاهنامه غور كرده ایم و به چه میزان «برره رمز معنی برده ایم» و راستی آیا حق شاهنامه و فردوسی این است؟ گاهی تألیفاتی مشاهده می شود كه انسان از این كه حتی نام فردوسی بر پشت آنها حك شده است شرمسار می شود. به امید روزی كه شاهنامه پژوهی بی هیچ غرضی در خدمت تجلی اندیشه والای فردوسی درآید.

در اینجا لازم می نماید از زحمتها و بزرگواریهای استاد فرزانه جناب دكتر رادفر كه بنده را همیشه مورد لطف خویش قرار داده اند سپاسگزاری كنم، باشد كه ایشان كاستی های  بنده و این نوشته را به دیدة اغماض بنگرند.

شاعر و پهلوان در شاهنامه / الگار دیویدسن- مترجم: دكتر فرهاد عطایی- تهران: نشر تاریخ ایران، زمستان   1378.

این اثر مقدمه مترجم، پیشگفتار و مقدمه مولف و نه فصل را شامل می‌گردد. در مقدمة مترجم، او پس از توضیحی كوتاه پیرامون فردوسی و شاهنامه به شیوه‌ی پژوهش پروفسور دیویدسن اشاره می‌كند و بیان می‌دارد كه او معتقدست اتكا به منابع مكتوب به تنهایی نمی‌تواند ما را به شاهنامه‌ی فردوسی رهنمون گردد. به اعتقاد او، بر اساس شواهد خود شاهنامه و شواهد بیرونی، فردوسی بخش مهمی از شاهنامه‌اش را از منابع شفاهی گرفته و خود روایات را حین اجرای نقالی دیده و شنیده است.

در پیشگفتار، اینگونه بیان می‌كند كه موضوع اساسی كتاب این است: كه «چگونه می‌توان یك شكل از ادبیات كلاسیك را تداوم یك سنت شفاهی پیشین دانست؟» دیویدسن معتقدست كه شاعر در این كتاب در حقیقت به مفهوم پادشاهی اعتبار می‌بخشد بدینصورت كه شاعر پا پروردن و اعتبار بخشیدن به پهلوان از او پاسبانی برای تخت شاهی و شاهنشاه می‌سازد پس شاعر قوام بخش و اعتبار دهنده به مفهوم شاهنشاهی است در مقدمه شاعر (كه خود فردوسی ست) و پهلوان (رستم، كسیكه در ذهن ما شخصیت‌های حماسی و اساطیری را تداعی می‌نماید) را محور اصلی كتاب حاضر بر می‌شمرد.

نویسنده معتقدست كه منظور اصلی این كتاب نه زندگی نامه‌ی شخصی فردوسی است و نه «تاریخی» كه می‌توان از خلال شاهنامه نگاشت. بلكه منظور شعری‌ست كه زندگی شاعر نمونه‌ی آن است و داستانی‌ست كه شاعر روایت می‌نماید آن هم شعری كه آمیز‌ه‌ای است از تاریخ و اسطوره.

در مورد رستم با شخصیتی روبرو هستیم كه مخلوق شاعرانه‌ای از نوع اساطیر به نظر می‌آید، نه یك واقعیت تاریخی.

همچنین نویسنده اذعان می‌دارد كه در این تحقیق نظری مخالف نظر نولدكه و سایر متخصصان ایران شناسی - كه روایات رستم را خارجی و یا داخل شده در سنت پادشاهان می‌دانند – مطرح می‌گردد.

در ادامه‌ی مقدمه با نگاهی اجمالی به نكات برجسته‌ی چهار سلسله‌ی امپراتوری ایران قبل از اسلام یعنی پیشدادیان، كیانیان، اشكانیان و ساسانی بیان می‌كند كه دو سلسله‌ی اول، بخصوص اول، ریشه در اساطیر دارند و دودمان بعدی، تاریخی‌اند.

در فصل یك، پیرامون اعتبار فردوسی كه خالق تنها حماسه ملی معتبر ایران است به بحث می‌پردازد و به سخن ژول مول در این باره اشاره می‌نماید كه ماهیت شاعر و پهلوان را نشان می‌دهد. ژول مول می‌نویسد: فردوسی چنان تجلیلی از زندگی رستم كرده است كه دیگر هیچ نویسنده ایرانی نمی‌تواند پس از او اینگونه در این باره قلم بزند.

«فصل دوم درباره‌ی « اعتبار شاهنامه فردوسی» است. و در اثبات اعتبار شاهنامه به بقای آن استدلال می‌نماید و معتقدست كه برای مشخص شدن برتری فردوسی بر سایر سرایندگان حماسه ملی نیازی نیست ضوابط امروزی شعری خود را به كار گیریم بقای شاهنامه‌ی فردوسی نشانه‌ای روشن بر برتری فردوسی و شاهنامه‌اش بر سایر شاهنامه‌هاست و بقای آن باعث شد، تا هیچ كس برای بازگویی روایت شاهنامه طبع آزمایی نكند.

«میراث شعر شفاهی» فردوسی فصل سوم را تشكیل می‌دهد. در این فصل مولف بیان می‌كند كه شاهنامه‌ی فردوسی ادامه‌ی سنت شفاهی در كسوت مكتوب است اما مستقل، و نشانه‌ی بسیار مهم مستقل بودن نقالان از شاهنامه‌ی فردوسی را در مطالب زیادی می‌داند كه در سنت روایات شفاهی هست در حالی كه در هیچ یك از ادبیات حماسی شناخته شده وجود ندارد.

در فصل چهارم كه عنوان آن «كتاب شاهان، حماسه‌ی پهلوانان» است و مولف در اینجا بر این باورست كه این دو گانگی می‌تواند در قالب نوعی سنت داستانسرایی وجود داشته باشد، سنتی كه باورهای مردم درباره‌ی شاهان را با باورهای پهلوانان به هم می‌آمیزد. در این فصل به تمایز این دو مقوله و روشنفكری پیرامون هر یك پرداخته می‌شود.

و فصل پنجم با عنوان «شاه و پهلوان»  تا حدی ادامه‌ی فصل گذشته است بر سازگاری مفهوم ایرانی «كتاب شاهان» با «حماسه‌ی پهلوانان» تأكید می‌كند و تلفیق حكایات پادشاهان داستان‌های پهلوانان، بخصوص رستم، در عهد ساسانیان و حتی قبل از آنان، در زمان اشكانیان، را به سنتی ملی تعبیر می‌نماید و در ارائه‌ی این استدلال، جزئیات بیشتری را از اساطیر یونان باستان درباره‌ی رابطه‌ی بین اریستئوس به عنوان پادشاه و هركول به عنوان پهلوان اضافه می‌نماید.

«رستم، پاسدار حكومت» موضوع فصل ششم است در این فصل از رستم به عنوان پاسدار حكومت یاد می‌كند و در بررسی موضوع رستم او را جزئی جدایی ناپذیر از خود مفهوم پادشاهی می‌داند كه به تنهایی فتنه را دور می‌كند و در دفاع از تاج و تخت موظف به حمایت از پادشاه‌ست حتی اگر شاه، او را برسر جمعیت و در حضور همگان سرد و بی آبرو كرده باشد. همانطور كه خود نیز بر تاج بخشی‌اش اذعان می‌دارد:

فصل هفتم «موضوع پدری پیشرس و نارس در داستان رستم و سهراب»‌است در این فصل مولف بعد از گزارشی به اجمال از داستان رستم و سهراب، به داوری می‌نشیند. و معتقدست كه رستم فقط كاری را كه مجبور به انجام آن بود، كرد زیرا هر چه باشد او مدافع تاج و تخت ایرانی‌ست و باید پیوسته متناسب با عنوان خود، تاج بخش، عمل كند، اگر چه شایستگی لازم جهت شاهی را داراست.

هشتمین فصل («دیوسكوریسم» بین پدر و پسر، سرمشقی برای اقتدار در شاهنامه) است.

است. واژه‌ی دیوسكوریسم از نام یونانی Dioskouroi به معنی «فرزندان آسمان» گرفته شده و به دو قلوهای ملكوتی گفته می‌شود كه در اساطیر و آیین یونانی به كاستر و پلی دیوكس معروفند. او نوعی مكمل بودن را در رفتار دوقلوها می‌یابد؛ اگر یكی تمایل به ستیزه جویی و جنب و جوش دارد، دیگری منفعل و كم تحرك است و در این مبحث بر همین جنبه‌ی پدر و پسر بحث شده است.

«بزم و رزم» به عنوان فصل پایانی‌ست كه مولف آنها را بهترین مناسبت برای شاعر و پهلوان بر می‌شمرد در شاهنامه معمولاً پهلوانان شخصیت‌هایی هستند، جنگجو كه به دو كار علاقه‌ی خاص دارند: بزم و رزم.

بزم قالبی است برای بازگو كردن داستان ماجراجویی‌های رزم آوران یعنی جنگیدنشان، و این قالب بهترین مناسبت است برای بیان اقتدار شاهانه از طریق قابلیت‌‌های پهلوانی و مهارتهای شاعرانه.

در سخن پایانی، مولف تلاش فردوسی را تلاش شاعرانه‌ای بر می‌شمرد كه یك بار دیگر و بطور كامل حماسه‌ی پهلوانان را با كتاب شاهان در هم در آمیخته و وحدت هنرمندانة حاصل از این در آمیختن مدیون كهن‌ترین سنت‌های اساطیری است كه بازگو می‌كنند چگونه یك پهلوان، فر پادشاه ولی نعمت خود را نجات داده است.

فردوسی«رمان تاریخی»/ ساتم الغ زاده- تهران: انتشارات سروش،1378.

آنچه در این كتاب آمده بخشی از رخدادهای زندگی فردوسی، استاد فرزانه‌ی توس است و بخش عمده‌ی آن پرواز خیال نویسنده در فضای اجتماعی  فرهنگی هزار سال پیش ایران زمین. پنجره‌ای‌ست كه در قاب آن می‌توان در دیار فرهنگ و تمدن ایرانی سیر كرد و سیمای بیش از هزار سال تاریخ و سرگذشت را در آینة آن دید. الغ زاده، نویسند‌ه‌ی تاجیكی كه عضو پیوسته‌ی فرهنگستان علوم تاجیكستان بود پژوهش‌هایی پیرامون زندگی و حیات اجتماعی بزرگان فرهنگ ایرانی چون ناصر خسرو، ابن سینا، رودكی و فردوسی انجام داده است. اثر حاضر در برخی موارد رنگ نمایشنامه و فیلمنامه به خود می‌گیرد (از جمله بحث اول آن: خانواده ده نشین). و این می‌تواند به دلیل شم نمایشنامه و فیلمنامه نویسی مؤلف باشد.

در این اثر مؤلف عمدتاً در فرضیات خود سیر نموده و شاید بتوان گفت كه تنها زیر‌ساختی بسیار كمرنگ از زندگی حقیقی فردوسی را در برگرفته است.

نویسنده، در این اثر سبكی خاص از خود بروز داده و این مورد بویژه در سطح صوری و ادبی او آشكارست. او كلمات را به گونه‌‌ای خاص به كار می‌برد كه به عنوان مثال:

فردوسی او را خیزاند، پهلوی خود نشاند                 خیزانده (از جای بلند كرده بود)

در مدرسه‌ی نشابور دویشان مدتی هم درس بودند         دویشان ( هر دوی آنها)

او را بیست ساله هم سی ساله گمان كردن ممكن بود  گمان كردن ممكن بود

از سربرهنه و چهره‌ی افروخته‌ی او عرق خون‌ آلود می‌شارید    می‌شارید (می‌ریخت)

 اگر بر وقت‌تر می‌گفتی: به عبادتشان می‌رفتم           بر وقت‌تر (زودتر)

 دانستندی شدند كه آن چه كاروانی است                          دانستندی شدند (دانستند)

از پشت این شغل سر و سامانی پیدا نكرد                          از پشت (از پرداختن)

نثر نویسنده در برخی موارد ناشیواست و گاه در پایان چند جمله، در انتهای پاراگراف فاعل را كه گوینده‌ی پاراگرف نقل شده است معرفی می‌نماید و در جملات كوتاهتر این كار بسیار مرسوم و متداول نثر اوست: مانند

- فاطمه جان من به شاداب می‌روم –گفت فردوسی.

و یا بعد از اتمام شكوه‌های چند جمله‌ای نیسانی، دوست قدیمی فردوسی در ملاقات فردوسی در پایان پاراگراف می‌آورد: شكوه كردنیسانی.

البته كاربرد شیوه‌ی مذكور نیز متأثر از نمایشنامه نویسی و فیلمنامه نویسی اوست.

اینك چند مورد دیگر از كاربردهای خاص مؤلف را می‌آوریم:

- یك سرباز موی دراز نهایت سیرریش با و جاهتی وحشت انگیز به شاعر روگرانده او را دشنام  دادنی و راندنی شد. فردوسی همچون بیمار بیم‌دار از زین فرآمده، در كنار راه نشست.

- روز دیگر عبدالله كه با سیاوش فردوسی برای خرید كاغذ و سیاهی به شهر برآمده بود، دیر برگشت.

همان طور كه تا حدی در همین مثال‌ها نیز دیده می‌شود نثر مؤلف در برخی مواد ناشیو‌است. در كاربرد كلمات اگر چه از واژه‌های كهن فارسی استفاده می‌كند (و این مورد با توجه به خود شاهنامه كه كمتر از 1000 كلمه‌ی عربی دارد، امری عجیب و شاق نیست) اما در مواردی وسیع‌تر از واژگان عربی به كار می‌گیرد تا آنجا كه برای همسر فردوسی نام فاطمه را انتخاب می‌كند.

ادبیات تطبیقی و شعر كلاسیك فارسی/ الگادیوسن ترجمه فرهاد عطایی- تهران: نشر فرزان، 1380.

نوشتن كتاب «شاعر پهلوان» مباحثات بسیاری را بین پژوهشگران برانگیخت و نظریه‌ی او مبنی بر استفاده‌ی گسترده‌ی فردوسی از منابع شفاهی «نقالی» در سرودن شاهنامه، وجود یك نظام فرمولی در سرایش این اثر و نیز موضوع تأثیر متقابل اسطوره و شعر بیشترین مباحثات و نقدها را موجب گشت و نویسنده‌ی كتاب را بر آن داشت تا در مقالات متعدد به دفاع از نظریات خود و تشریح و توضیح آنها بپردازد. كتاب حاضر شامل هفت مقاله از این دست است كه شماری از آنها در پاسخ منتقدان نوشته شده و در فصلنامه‌های تخصصی آمریكا به چاپ رسیده است.

یك هدف اصلی این مقالات را به هم پیوند می‌دهد و آن تلفیق شواهد تطبیقی و درونی در مطالعه‌ی شعر كلاسیك فارسی با توجه خاص به شاهنامه‌ی فردوسی است.

اثر حاضر در حقیقت ادامه و دنباله‌ی مباحث كتاب «شاعر و پهلوان در شاهنامه» است كه در كتاب قبل اساس كار مؤلف بر روش تطبیقی بود و در كتاب حاضر با استفاده از روش شناسی تطبیقی و نیز شواهدی از اشعار فارسی. بخصوص شاهنامه، بحث را ادامه می‌دهد.

مقالة یكم با بیان مقدماتی درباره‌ی روش شناسی تطبیقی به تشریح صورت بندی این هدف اصلی می‌پردازد و مروری كلی بر مباحث اخیر پیرامون كاربردهای رهیافت تطبیقی در مطالعه‌ی شاهنامه به دست می‌دهد.

مقالة دوم تأثیر صورت بندی كلاسیك آلبرت لرد را در شعر شفاهی در سراینده‌ی داستان‌ها بر مطالعات جاری درباره‌ی شاهنامه بررسی می‌كند، مقاله‌ی مذكور این پیش‌فرض را مورد نقد قرار می‌دهد كه در هم آمیختن این دو استعاره متمایز توسط فردوسی كاری است كه در واقع با سنت شعر شفاهی / نقالی همخوانی دارد و به شعر مكتوب محدود نیست.

برچسب ها : بررسی شاهنامه فردوسی , تحقیق بررسی شاهنامه فردوسی , پروژه بررسی شاهنامه فردوسی , مقاله بررسی شاهنامه فردوسی , دانلود تحقیق بررسی شاهنامه فردوسی

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

بررسی و تحلیل مبانی اخلاقی در وصایای شاهنامه ی فردوسی - ...
rasekhoon.net/.../بررسی%20و%20تحلیل%20مبانی%20اخلاقی%20در%20وصایای%2...
۴ آذر ۱۳۹۲ ه‍.ش. - مسیر جاری : صفحه اصلی/مقالات/فرهنگ و انديشه/شعر و ادب/معرفي ادبا و نويسندگان/فردوسی/بررسی و تحلیل مبانی اخلاقی در وصایای شاهنامه ی ...
بررسی شاهنامه ی فردوسی - سایت علمی دانشجویان ایران
www.daneshju.ir/forum/f1008/t109491.html
۱۳ دی ۱۳۸۹ ه‍.ش. - شناخت شاهنامه از سه لحاظ مهم است: 1- يك اثر هنري است و از طبع و ذوق يكي از شعراي بزرگ ايران و جهان زاده شده است. 2- تاريخ داستاني نياكان ملت ايران ...
داستان‌های شاهنامة فردوسی: از استقلال تا انسجام (بررسی و نقد ...
jls.um.ac.ir/index.php/literary/article/view/12621
توسط قائمی - ‏2012
داستان‌های شاهنامة فردوسی: از استقلال تا انسجام (بررسی و نقد آرای تاریخ محور و اسطوره محور در تحلیل ساختار روایی شاهنامه و ارائة طرحی الگویی از ساختار اثر با ...
بررسی شاهنامه فردوسی - کتاب سبز
ketabesabz.com/tag/بررسی-شاهنامه-فردوسی
هم‌اندیشی «مسیحای پارسی» با هدف ترغیب دانشجویان به مطالعه اثر ماندگار حکیم ابوالقاسم فردوسی، آشنایی با «شاهنامه» به عنوان سرچشمه غنی هویت اسلامی – ایرانی و ...
بررسی مذهب فردوسی براساس متن شاهنامه | پایگاه جامع فرق، ...
www.adyannet.com/fa/news/1716
۱۸ مهر ۱۳۹۲ ه‍.ش. - پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از مطالعه شاهنامه در می یابیم که فردوسی یک مسلمان و حتی یک شیعه متعصب بوده است. اندیشه توحیدی اسلام در رگهای ...
بررسی جهان بینی شاهنامه فردوسی و سرود رولان
library.aqr.ir/portal/home/?news/721381/721403/.../بررسی-جهان...شاهنامه-فردوسی-و...
۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ ه‍.ش. - بنابراین هدف مقاله حاضر سنجش و بررسی وجوه افتراق و اشتراک میان جهان بینی این دو اثر حماسی گرانسنگ یعنی؛ رولان و شاهنامه ی فردوسی است .
بررسی و تحلیل بازتاب اساطیری آب در شاهنامة فردوسی - کهن ...
classicallit.ihcs.ac.ir/article_64.html
توسط طغیانی - ‏2011
آب، عنصر شگفت‌انگیز طبیعت است که همواره مورد احترام و تقدیس ملل مختلف بوده و اسطوره‌های فراوانی پیرامون آن شکل گرفته‌است. ایرانیان باستان نیز آب را بسیار ...
بررسی شاهنامه فردوسی و بیت های آن
naskbook.com › مقالات علمی و پژوهشی › مقالات ادبی و شعرا
۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ ه‍.ش. - بررسی شاهنامه فردوسی و بیت های آن نگاهی به هزار بیت دقیقی و سنجشی با سخن فردوسی پس از تألیف شاهنامه‌ی ابومنصوری، این کتاب شهرت به ...
بررسی وتحلیل ویژگی‌های حماسی داستان بهرام چوبینه در ...
uijs.ui.ac.ir/jpll/browse.php?a_code=A-10-1-91&slc_lang=fa&sid=1
بررسی دقیق محتوای این داستان، بروشنی حاکی از حضور عناصر و شاخصه‌های سروده‌ای حماسی، به سبک حماسه‌های بخش پهلوانی شاهنامه است. شخصیت برجسته بهرام چوبینه ...
بررسی موسیقی شعر در شاهنامه فردوسی - ایسنا
www.isna.ir/news/95050105410/بررسی-موسیقی-شعر-در-شاهنامه-فردوسی
۱۰ مرداد ۱۳۹۵ ه‍.ش. - به گزارش ایسنا، در چکیده‌ پایان‌نامه‌ای که با عنوان «بررسی موسیقی شعر در شاهنامه فردوسی» که در سال 1376 در دانشگاه فردوسی و در مقطع دکتری دفاع ...
جستجوهای مربوط به بررسی شاهنامه فردوسی

گمانم که شه نانوا زاده است

هجونامه فردوسی

معنی شعر تو را دانش و دین رهاند درست

مذهب فردوسی

هجویات ایرج میرزا